4-5-րդ դարերում Հայաստանում հայտնի էին առաջին աղանդավորական շարժումները՝ բորբորիտներ, մծղնեականներ և անապատականներ անուններով։ 7-րդ դարի կեսերին Հայաստանում ուժեղացան սոցիալական շարժումները։ Այդ ժամանակ բյուզանդական տիրապետության ձևավորված շարժումը հավանաբար Պավելի՝ Պողոս Առաքյալի անունից ստացավ պավլիկյան անունը։ Այն սկզբնավորվել է Արևմտյան Հայաստանի Բարձր Հայքի Մանանաղ գավառում։ Նրա առաջին ղեկավարներից էր Կոստանդին Սիլվանը։ Նա շուտով տեղափոխվեց Փոքր Հայք և այնտեղ հիմնադրեց պավլիկյան առաջին համայնքը։ Օրեցօր պավլիկյանների ազդեցությունը աճեց, որն առաջացրեց բյուզանդական կայսրության, հատկապես նրա քաղքեդոնիկ եկեղեցու անհանգստությունը։ Կոստանդինը սպանվեց, իսկ ր հավատակիցներից ոմանք ողջակիզվեցին խարույկի վրա։ Կոստանդինին փոխարինեցին այլ առաջնորդներ՝ Զաքարիան, Վահանը, Հովսեփը և ուրիշներ։ Պավլիկյանները գտնում էին, որ աշխարհը բաժանված է չարի և բարու։ Բարի էին երկնային․ այսինքն՝ աստվածային ուժերը, իսկ երկրի վրա իշխում է չարը՝ սատանան։ Չարի տակ նրանք հասկանում էին եկեղեցուն, հոգևորականությանը, օտարերկրյա նվաճողներին և հարուստ խավի ներկայացուցիչներին։ Պավլիկյանները չէին ընդունում Աստվածաշնչի Հին կտակարանը, իսկ Նոր կտակարանից ճիշտ համարում միայն առանձին հատվածներ։ Նրանք ճանաչում էին Քրիստոսին, սակայն չէին ընդունում նրա մարդկային բնույթը։ Պավլիկյաններն ուժեղացան 8-րդ դարում։ Նրանք տարածվեցին Արևելյան Հայաստանում։ 719 թ․ Դվինում Հովհան Օձնեցի կաթողիկոսը նրանց դեմ պայքարելու նպատակով ժողով հրավիրեց, որտեղ պավլիկյաններին անվանեցին հերետիկոսներ՝ եկեղեցու թշնամիներ։ Նրանց հետ շփումը արգելվեց, որի համար նախատեսվում էր մահապատիժ։
Պավլիկյան շարժման մասնակիցների մեջ հայերից բացի կային մեծ թվով հույներ և ասորիներ։ 9-րդ դարում մեծ ճանաչում ձեռք բերեցին նոր առաջնորդներ Սարգիսը, Խրիսոխիրը և Կարբեասը։ Սարգիսը ինչպես ռազմական գործիչ էր, այնպես էլ հմուտ գաղափարախոս։ 835 թվականին բյուզանդացիները սպանեցին Սարգսին։ Այդ ժամանակ շարժման մասնակիցների դեմ իր դաժանությամբ աչքի ընկավ Թեոդորա կայսրուհին։ 855 թվականին Կարբեասի գլխավորությամբ պավլիկյանները հիմնադրեցին Տևրիկ ամրոցը, որ դարձնում են իրենց գլխավոր հենակետը։ 859 թվականին Կարբեասի դեմ դուրս եկավ Միքայել III կայսրը, սակայն խայտառակ պարտություն կրեց և փրկվեց գերի ընկնելուց։ 863 թ․ Կարբեասը 40 հազ․ զորքով արաբների հետ հասավ մինչև Սև ծովի ափերը հետապնդելով բյուզանդացիներին։ Սակայն նույն 863 թ․ սեպտեմբերի 3-ին Պոսոնի ճակատամարտում պավլիկյանները պարտություն կրեցին, զոհվեց Կարբեասը։ Նրան փոխարինեց նրա փեսա Խրիսոխիրը։ Վերջինս 869 և 871 թթ․ պարտության մատնեց նոր կայսր, հայկական Մակեդոնական դինաստիայի հիմնադիր Բարսեղ/Վասիլ I կայսեր զորքերին և ետ մղեց բյուզանդացիներին։ 871 և 872 թթ․ Բարսեղը փորձեց գրավել Տևրիկ ամրոցը, սակայն չհաջողվեց։
