армянская притча

Царь Александр, когда ему строили дворец, более возвеличил кузнеца, чем плотника.

И зависть возымели к кузнецу плотник и земледелец; один говорил, что он создает жилище, а другой — пищу.

Когда царь услышал об этом, то он, будучи сам мудрецом, позвал ещё и других мудрецов, чтобы решить, кому же из спорящих отдать почет.

И ответили мудрецы:

— Сказано ведь, что Адам впервые возделывал землю. Но ведь для возделывания земли нужны орудия! Значит кузнечество установлено раньше, так как кузнец делает орудия и для себя, и для плотника, и для земледельца. Поэтому первый в почете — кузнец, а земледелец нуждается в обоих.

И убедили плотника и земледельца не завидовать.

Դարբինը, ատաղծագործը և հողագործը

Հայկական առակ

Թագավոր Ալեքսանդրը, երբ նրան ամրոց էին կառուցում, ավելի վեհացրեց դարբնին, քան ատաղծագործին:

Եվ ատաղձագործն ու հողագործը նախանձեցին դարբինին։ Մեկն ասում էր, որ նա ստեղծում է կացարան, մյուսը ՝ սնունդ:

Երբ թագավորը լսեց այս մասին, ինքն էլ լինելով իմաստուն, կանչեց այլ իմաստունների՝ որոշելու, թե վիճողներից ում պատիվ տալ։

Եվ իմաստունները պատասխանեցին.

— Ասվում է, որ Ադամն է առաջինը մշակել հողը։ Բայց հող մշակելու համար գործիքներ են պետք։ Դա նշանակում է, որ դարբինն ավելի վաղ է հիմնվել, քանի որ դարբինը գործիքներ է պատրաստում իր, հյուսնի և հողագործի համար։ Ուստի դարբինը պատվով առաջինն է, իսկ հողագործին երկուսն էլ պետք են։

Եվ ատաղձագործին ու հողագործին համոզեցին, որ չնախանձեն։

Դասանյութ՝ Իրավագիտություն /էջ 263-ից/

Աշխատանքային օրենսգիրք

Առաջադրանք՝

Աշխատանքային օրենսգրքից առանձնացնել՝

• Աշխատանքային պայմանագիր հասկացությունը
• Աշխատանքային պայմանագրի կնքաման կարգը
• Փորձաշրջանը աշխատանքային պայմանագիր կնքելիս
• Աշխատանքային պայմանագրի տեսակները
• Աշխատանքային պայմանագրի լուծման հիմքերը

1. Wrigley’s chewing gum was actually developed as a premium to be given away

2. with other products rather than as a primary product for sale. As a teenager,

3. William Wrigley Jr. was working for his father in Chicago selling soap that had

4. been manufactured in his father’s factory. The soap was not very popular with

5. merchants because it was priced at five cents, and this selling price did not leave a

6. good profit margin for the merchants. Wrigley convinced his father to raise the

7. price to ten cents and to give away cheap umbrellas as a premium for the

8. merchants. This worked successfully, confirming Wrigley that the use of premiums

9. was an effective sales tool.

10. Wrigley then established his own company; in his company he was selling soap

11. as a wholesaler, giving baking soda away as a premium, and using a cookbook

12. to promote each deal. Over time, the baking soda and cookbook became

13. more popular than the soap, so Wrigley began a new operation selling baking

14. soda. He began hunting for a new premium item to give away with sales of

15. baking soda; he soon decided on chewing gum. Once again, when Wrigley

16. realized that demand for the premium was stronger than the demand for the

17. original product, he created the Wm. Wrigley Jr. Company to produce

18. and sell chewing gum.

19. Wrigley started out with two brands of gum, Vassar and Lotta Gum,

20. and soon introduced Juicy Fruit and Spearmint. The latter two brands grew in

21. popularity, while the first two were phased out. Juicy Fruit and Spearmint are two

22. of Wrigley’s main brands to this day.

1. It is indicated in paragraph 1 that young William was working

a) in a Chicago factory

b) as a chewing gum salesman

c) as a soap salesman

d) in his father’s factory

2. According to paragraph 1, the soap that young Wrigley was selling

a) was originally well-liked

b) was originally priced at ten cents

c) originally provided much profit for merchants

d) eventually became more popular with merchants

3. According to paragraph 2, it is NOT true that, when Wrigley first founded his own company, he was

a) selling soap

b) selling chewing gum

c) giving away cookbooks

d) using baking soda as a premium

4. Paragraph 2 discusses that Wrigley later

a) published a cookbook

b) used chewing gum as a premium to sell baking soda

c) sold chewing gum and a cookbook

d) used baking soda as a premium to sell chewing gum

5. According to paragraph 3, the Wm. Wrigley Jr. Company did all of the following EXCEPT

a) begin with two brands of gum

b) add new brands to the original two

c) phase out the last two brands

d) phase out the first two brands

«Դանթեական առասպել»-ը պոեմ է պատերազմի մասին, որի մասնակիցը ՝ բանաստեղծ տասնութ ամյա Եղիշե Չարենցը նկարագրում է իր հոգու եղածը, իր անտանելի ցավը, այն ինչ տեսել է, ինչ ապրումներ է ունեցել: Պոեմի առաջին գլխում երիտասարդ, տաքարյուն, կյանքով լի զինվորները անցնում էին ռազմական ճանապարհով, չիմանալով, թե ինչ է իրենց սպասում: Երկրորդ գլխից սկսվում են դաժան տեսարանները: Մեկը խելագարվում է, մյուսների աշխարահայացը կարծես փոխվում է, կյանքը տակն ու վրա է լինում, միայն քարից մարդու սիրտը կարող էր դիմանալ նման բաներ տեսնելուց: Զարմանալի է, թե Եղիշե Չարենցը ոնց է իր մեջ ուժ գտել և գրել այս պոեմը: Այս պոեմով միգուցե նա փորձել է ազատվել այն ամենից ինչ զգացել և տեսել ու պոեմի միջոցով արտահայտել ամբողջ ցավը: Նա պարզապես հաստատել է այն փաստը, որ պատերազմը չարիք է: Առաջին անգամ կարդալը բավական է, որ հասկանանք պատերազմի լրջությունը:

Կոչ դիմում

Հարգելի հարցվող, ուսումնասիրությունը կազմակերպել է «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի քոլեջի ՝ 2-րդ կուրսի ուսանողուհի Լիա Ավետիսյանը: Հարցմանս նպատակն է պարզելու, թե ինչ կարծիք և պատկերացում ունեք Հայաստանի զբոսաշրջության ոլորտի մասին: Նախապես շնորհակալություն հարցմանը մասնակցելու համար:

Տուրիզմը Հայաստանում

Փաստ է, որ Հայաստանում շատերը գերադասում են գնալ հանգստանալու Վրաստան, Եգիպտոս և այլ երկրներ, քանի որ այնտեղ գները շատ ավելի մատչելի են, ուստի հետաքրքիր է տեսնել, թե Հայաստանում զբոսաշրջությունը որտեղ է թերանում, թե ինչու՞ գնային լավ համակարգ չենք կարողանում մշակել:

Բաց ՝

1. Հայաստան, թե՞ Եվրոպա։
2. Հայաստանի ո՞ր մարզերում եք եղել:
3. Ձեր գերադասելի մարզը։ 
4. Ո՞ր մարզ կցանկանայիք այցելել:
5. Արդյո՞ք Հայաստանում հյուրանոցների գները մատչելի են:
6. Ի՞նչ կփոխեիք տուրիզմի սպասարկման ոլորտում:
7. Տուրիզմի ո՞ր տեսակն եք նախընտրում:
8. Ընտանեկան, թե՞ կոլեկտիվ հանգիստ եք նախընտրում և ինչու՞:
9. Ձեզ ամենաշատ դուր եկած վայրը (վայրերը) Հայաստանում:
10. Ձեր կարծիքով որո՞նք են Հայաստանի առավել հայտնի տուրիստական կազմակերպությունները:

Փակ ՝

1. Հայաստան, թե՞ Եվրոպա:

ա) Հայաստան

բ) Եվրոպա

գ) Այլ

2. Հայաստանի ո՞ր մարզերում եք եղել:

ա) Գեղարքունիքի մարզում

բ) Շիրակի մարզում

գ) Քիչ եմ ճանապարհորդում

դ) Այլ

3. Ձեր գերադասելի մարզը:

ա) Գեղարքունիքի մարզ

բ) Տավուշի մարզ

գ) Արմավիրի մարզ

դ) Այլ

4. Ո՞ր մարզ կցանկանայիք այցելել:

ա) Շիրակի մարզ

բ) Վայոց ձորի մարզ

գ) Սյունիքի մարզ

դ) Այլ

5. Արդյո՞ք Հայաստանում հյուրանոցների գները մատչելի են:

ա) Այո

բ) Ոչ

գ) Դժվարանում եմ պատասխանել

6. Ի՞նչ կփոխեիք տուրիզմի սպասարկման ոլորտում:

ա) Ոչինչ պետք չէ փոխել, գոհ եմ

բ) Ավելի պրոֆեսիոնալ անձնակազմ աշխատեր

գ) Գնային սանդղակը վերանայել

դ) Այլ պատասխան

7. Տուրիզմի ո՞ր տեսակն եք նախընտրում:

ա) էկզոտիկ

բ) Մշակութային

գ) Էքստրեմալ

դ) Այլ

8. Ընտանեկան, թե՞ կոլեկտիվ հանգիստ եք նախընտրում:

ա) Ընտանեկան

բ) Կոլեկտիվ

գ) Նշված տարբերակներից ոչ մեկ

9. Ձեր կարծիքով ՀՀ ո՞ր մարզն է առավել հայտնի տեսարժան վայրերով.

ա) Արարատի մարզ

բ) Լոռու մարզ

գ) Այլ

10. Ձեր կարծիքով որո՞նք են Հայաստանի առավել հայտնի տուրիստական կազմակերպությունները:

ա) One way tour

բ) Best tour

գ) դժվարանում եմ պատասխանել

դ) այլ

1. Նշեք Ձեր սեռը.

ա) Արական

բ) Իգական

2. Ձեր կրթությունը.

ա) միջնակարգ

բ) բարձրագույն

գ) մասնագիտական

3. Ձեր տարիքը.
ա) 15-30

բ) 30-60

4. Ձեր զբաղվածությունը.
ա) աշխատում եմ

բ) չեմ աշխատում

գ) ուսանող եմ

դ) այլ պատասխան՝ ___________________________

Հետազոտման պլան

Ուսումնասիրության թեմա ՝ Զբոսաշրջությունը Հայաստանում
Թեմայի հիմնավորում, արդիականություն ՝ Փաստ է, որ Հայաստանում շատերը գերադասում են գնալ հանգստանալու Վրաստան, Եգիպտոս և այլ երկրներ, քանի որ այնտեղ գները շատ ավելի մատչելի են:
Նպատակ, խնդիրներ ՝ հետաքրքիր է տեսնել, թե Հայաստանում զբոսաշրջությունը որտեղ է թերանում, թե ինչու՞ գնային լավ համակարգ չենք կարողանում մշակել:
Ուսումնասիրության մեթոդը, գործիքը ՝ ուսումնասիրությունը կատարել եմ սոց հարթակում, ստանդարտ հարցաթերթիկով:
Հարցման ժամանակահատվածը ՝ 01/03/2023-15/05/2023
Հարցվողների քանակը ՝ 50

Կարմրախտը վիրուսային ծագման հիվանդություն է,որը կարող է ընթանալ ձեռքբերովի` սուր, թեթև ընթացքով հիվանդության,ինչպես նաև բնածին` քրոնիկ ընթացքով պտղի արատների ու մահվան բերող ներարգանդային ծանր վարակի տեսքով:

Պատմական տեղեկություններ
Հիվանդությունը հայտնի է վաղուց,սակայն որպես ինքնուրույն նոզոլոգիական միավոր նկարագրվել է միայն 19-րդ դարում Լոնդոնյան Միջազգային կոնգրեսում /1881թ./: Մինչև 20-րդ դարի 40 -ական թվականները կարմրախտը համարվում էր մանկական հասակի թեթև հիվանդություն: 1941թ.ավստրալիացի ակնաբույժ Գրեգի կողմից պտղի մոտ նկարագրվեց տեսողական օրգանի լուրջ ախտահարումներ, որոնք անմիջականորեն կապված էին հղի կնոջ` կարմրախտով հիվանդացության հետ:Հետագայում հայտնաբերվեցին ու նկարագրվեցին պտղի տարբեր արատներ,որոնք խոսում էին հիվանդության բնածին ծանր ձևի մասին: 1969թ. ստացան վիրուսի թուլացված /ատենուիրացված/ շտամները,որով և սկիզբ դրվեց պատվաստանյութի ստեղծմանն ու տարածմանը տարբեր երկրներում:

Պատճառագիտություն
Կարմրախտի հարուցիչը հայտնաբերվել է 1962 թվին Պ.Պարկմանի ու Վելլերի կողմից:Այն պատկանում է տոգովիրուսների խմբին և ռուբիվիրուսների ցեղին:Վիրուսն անկայուն է արտաքին միջավայրում,կարող է պահպանվել սենյակային ջերմաստիճանի և չորացման պարագայում:Կայուն է հակաբիոտիկների նկատմամբ, իսկ սառը ջերմաստիճանային պայմաններում / -60c / կարող է պահպանել իր հատկությունները մինչև մի քանի տարի:

Համաճարակաբանություն
Կարմրախտն անթրոպոնոզ վարակ է,որի համար վարակի աղբյուր հանդիսանում է միայն մարդը`հիվանդության կլինիկորեն արտահայտված կամ անախտանիշ, ջնջված, ատիպիկ ընթացքով, ինչպես նաև վիրուսակիրները և բնածին կարմրախտով երեխաները, որոնց օրգանիզմում / խորխում, մեզում, կղանքում/ վիրուսները կարող են պահպանվել մինչև մեկ տարուց ավելի: Ձեռքբերովի կարմրախտով հիվանդը վարակիչ է հիվանդության ախտանիշների ի հայտ գալուց 5-7 օր առաջ և ցանի հայտնվելուց 2 շաբաթ հետո: Փոխանցման ուղիները բնածին կարմրախտի համար տրանսպլացենտար և հեմոկոնտակտայինն են, իսկ ձեռքբերովի կարմրախտի դեպքում`օդա-կաթիլային և կենցաղային շփման:

Ընկալունակությունը երեխաների մոտ բարձր է,հատկապես 2-9 տարեկան հասակում: Մինչև 6 ամսական երեխաները ժամանակավոր անընկալունակ են` մորից ստացված պասիվ իմունիտետի հաշվին,որն աստիճանաբար թուլանում է և անհետանում մեկ տարեկանից հետո:

Սեզոնայնությունն արտահայտված է տարվա բոլոր եղանակներին և, հատկապես, ցուրտ ամիսներին: Պարբերականությունը 3-5, իսկ վերջերս, կապված պլանային պատվաստումների հետ`6-9 տարին մեկ: Հետինֆեկցիոն իմունիտետը կայուն է, ողջ կյանքի ընթացքում և ձևավորվում է ինչպես մանիֆեստային,այնպես էլ`անախտանիշ ձևերից հետո:

Ախտածագում 
Ձեռքբերովի կարմրախտի վիրուսի համար մուտքի դռներ են հանդիսանում քիթըմպանի լորձաթաղանթները:Դեռ գաղտնի շրջանում վիրուսը հեմատոգեն ճանապարհով տարածվում է ողջ օրգանիզմով:Վիրուսի բազմացումը տեղի է ունենում ավշային հանգույցներում,որոնք մեծանում են արդեն գաղտնի շրջանի վերջում: Ցանի ի հայտ գալուն պես վիրուսեմիան ավարտվում է,ինչն ըստ ժամանակի համընկնում է արյան մեջ վիրուսչեզոքացնող հակամարմինների հայտնվելու հետ: Բնածին կարմրախտի ժամանակ վիրուսը հասնում է սաղմին տրանսպլացենտար ճանապարհով,ախտահարում է խորիոնի էպիթելային մազմզուկները և ընկերքի արյունատար անոթների էնդոթելը,որտեղից էլ էմբոլների ձևով թափանցում է պտղի արյան մեջ`վարակելով սաղմի բջիջները: Այս ամենը հանգեցնում է պտղի օրգանների և հյուսվածքների հետագա քրոնիկ իշեմիայի: Վիրուսը առաջացնում է բջիջների միտոտիկ ակտիվության խանգարում և քրոմոսոմային փոփոխություններ,որոնք բերում են պտղի զարգացման ծանր արատների ձևավորման կամ պտղի վախճանի:

Հիմնականում ախտահարվում են այն օրգաններն ու համակարգերը,որոնք գտնվում են ձևավորման պրոցեսում`այսպես կոչված զարգացման կրիտիկական շրջանում: Այսպիսով, արատների ծանրությունը,բնույթը հաճախականությունը կախված է հղիության ժամկետներից: Հղիության 3–4 շաբաթների ընթացքում վարակումն ախտահարում է պտուղը 60% դեպքերում,9-12 շաբաթներում`15 % դեպքերում, 13-16 շաբաթներում` 7% դեպքերում:Արդեն ձևավորված պտղի վրա և հղիության առաջին եռամսյակից հետո կարմրախտի վիրուսն ավելի քիչ վտանգավոր է:


Դասակարգումը.
Ա.Ձեռքբերովի կարմրախտ
Ըստ տիպի.
ա/ տիպիկ,
բ/ ատիպիկ

Ըստ ծանրության.
ա/ թեթև,
բ/ միջին ծանրության,
գ/ ծանր
Ծանրության ցուցանիշներն են.
— տենդի արտահայտվածություն,
-ինտոքսիկացիան,
-տեղային փոփոխությունների արտահայտվածությունը
Ըստ ընթացքի.
ա/ հարթ
բ/ անհարթ
— յուահատուկ բարդություններով,
— երկրորդային վարակի միացմամբ,
— քրոնիկ հիվանդությունների սրացմամբ
Բ.Բնածին կարմրախտ
ա.«փոքր» կարմրախտային համախտանիշ կամ Գրեգի տրիադա
/տեսողական,լսողական օրգանների և սրտի արատներ/
բ.«մեծ» կամ «ընդարձակ համախտանիշ»/տարբեր օրգան-համակարգերի ախտահարում/

Կլինիկա
Ձեռքբերովի կարմրախտի կլինիկական բնութագիրը: 
Հիվանդության տիպիկ, մանիֆեստային ձևերը բնորոշվում են կլինիկական բոլոր համախտանիշների առկայությամբ և ընթացքի ցիկլայնությամբ, ինչպես նաեւ մանր բծավոր ցանով, ինտոքսիկացիոն և կատարալ ախտանիշների թույլ արտահայտվածությամբ։
Կարմրախտը ունի հետեւյալ շրջանները.
– գաղտնի շրջան,
— պրոդրոմալ շրջան,
— ցանավորման շրջան,
— ռեկոնվալեսցենցիայի շրջան:
Գաղտնի շրջանի տևողությունը տատանվում է 11-24 օր։

Պրոդրոմալ շրջանը միշտ չէ որ հանդիպում է, տատանվում է մի քանի ժամից մինչեւ երկու օր, դրսևորվում է թույլ արտահայտված ինտոքսիկացիայի ախտանիշներով, այն է՝ մարմնի ջերմաստիճանի բարձրացում մինչեւ սուբֆեբրիլ թվերը, թուլություն, հոգնածություն, վատ ինքնազգացողություն, քնկոտություն, գլխացավ և ախորժակի անկում: Կատարալ սինդրոմը թույլ է արտահայտված հարբուխի կամ քթի փակվածության, կոկորդի ցավի և չոր հազի տեսքով։ Այդ շրջանում կարող է նկատվել լորձաթաղանթների ախտահարում փափուկ քիմքի վրա մանր բծավոր էնանթեմայի տեսքով, ըմպանի հետին պատի, աղեղնակի և շաղկապենու հիպերեմիայի, հետին պարանոցային ավշային հանգույցների մեծացման և շոշափման ժամանակ ցավոտության տեսքով:

Ցանավորման շրջանը հանդիպում է մշտապես և ստույգ արտահայտված է: Այն ի հայտ է գալիս հիվանդության առաջին երկու օրերին եւ տևում է 3 ֊ 4 օր, բնորոշվում է էկզանթեմայի առկայությամբ, ինտոքսիկացիայի թույլ նշաններով, ոչ արտահայտված կատարալ երևույթներով, հետին պա րանոցային ավշային հանգույցների մեծացումով։ Ցանը հայտնվում է սկզբում դեմքին, պարանոցին, ականջների ետևում, գլխի մազածածկույթի տակ և արագ, մի քանի ժամվա ընթացքում, առանց որևէ կարգի ու հաջորդականության տարածվում ամբողջ մարմնով: Ցանը տեղակայվում է մաշկի անփոփոխ ֆոնի վրա ձեռքերին, ոտքերին, մեջքին, գոտկատեղին և նստատեղին: Երբեմն ցանը զուգակցվում է փոքր-ինչ քորով: Այդ ամենի հետ ցանը կարող է լինել բավական առատ նաև ծալվող մակերեսների վրա, այնուհանդերձ բնական ծալքերը մնում են ցանից ազատ։ Բոլոր հիվանդների մոտ նկատվում է ցանավորում հատկապես դեմքի վրա, այն մանր բծավոր է, հավասար գծագրումով, բավականին առատ, թույլ վարդագույն, առանց առանձին էլեմենտների միաձուլմանի, մի փոքր բարձր մաշկի մակերեսից:Ցանը վերանում է անհետ, առանց գունակավորման և մաշկի թեփոտման։

Ցանավորման հաջորդականությունը բացակայում է: Որոշ դեպքերում նկատվում է ցանի ինքնատիպ փոփոխություն։ Առաջին օրը այն կարող է լինել վառ, խոշոր, բծավոր պապուլյոզ, կարմրուկային ցանի նման։ Երկրորդ օրը ցանի տարրերը նման են քութեշի ցանին, զգալի քանակով տեղակայվում են տարածիչ մակերեսներին։ Երրորդ օրն այն ձեռք է բերում կարմրախտային ցանին բնորոշ հատկանիշներ։ Պոլիադենիտը կարմրախտի համար բավականին բնորոշ է: Բնութագրվում է հետին պարանոցային ավշային հանգույցների մեծացումով: Հնարավոր է հարականջային, ենթածնոտային, առաջային պարանոցային, ենթածնոտային և անութային ավշային հանգույցների մեծացում։ Նրանք Էլաստիկ կոնսիստենցիայի են, շրջակա հյուսվածքների հետ կապակցված չեն, քիչ ցավոտ են և պահպանվում են 15-20 օր: Որոշ հեղինակների կարծիքով, լիմֆադենիտը կարմրախտի առաջին և վերջին ախտանիշն է։ Տենդը մշտապես չի արտահայտվում և աննշան է: Մարմնի ջերմաստիճանը կամ նորմալ է կամ սուբֆեբրիլ, հազվադեպ է հասնում 39 –ի և պահպանվում է երկու-երեք օր։

Ինտոքսիկացիայի համախտանիշը նույնպես մշտական չէ, ավելի արտահայտվում է բարձր տարիքի երեխաների և դեռահասների մոտ։ Մարմնի բարձր ջերմաստիճանի և ինտոքսիկացիայի ծանրության մեջ զուգահեռ չի նկատվում։ Կարմրախտի ժամանակ վերին շնչուղիների լորձաթաղանթի և շաղկապենու բորբոքումը մշտական չէ, արտահայտվում է թույլ և ոչ երկարատեւ՝ 1- 2 օր: Արտահայտվում է կոկորդի քերոցով, հազվադեպ չոր հազով, քթի փակվածությամբ կամ փոքրաքանակ արտադրությամբ և շաղկապենու թեթև հիպերեմիայով: Մի շարք դեպքերում նկատվում է բերանի խոռոչի լոր-ձաթաղանթի փոփոխություն, թույլ հիպերեմիա կամ փափուկ քիմքի մանր էնանթեմա։ Հիվանդները ունենում են կլման ակտի ժամանակ առաջացող տհաճ զգացումներ՜` ցավ, չորություն, քերում, մրմուռ։ Կարմրախտի ժամանակ ներքին օրգանների ախտահարումը բնորոշ չէ, սակայն տենդային ռեակցիայի արդյունքում կարող է առաջանալ հաճախասրտություն և սրտի տոների խլացում: Բարձր տարիքի երեխաների և մեծահասակների մոտ կարող են զարգանալ սինովիտներ, հաճախ դաստակի մանր հոդերի, երբեմն էլ՝ սրունք-թաթային և ճաճանչադաստակային հոդե-րի ախտահարմամբ:Սինովիտները առաջանում են հիվանդության 2-7 օրերի ընթացքում, բարորակ են, ոչ երկարատև: Որոշ հիվանդների մոտ հիվանդության ծաղկման շրջանում կարող է նկատվել լյարդի և փայծաղի մեծացում։

Հիվանդության առաջին շաբաթում արյան անալիզներում հայտնաբերվում են լեյկոպենիա, լիմֆոցիտոզ, նեյտրոպենիա և ԷՆԱ-ի բարձրացում, բավականին բնորոշ է պլազմատիկ բջիջների առկայությունը: Մեզում էական փոփոխություններ չեն լինում, հազվադեպ նկատվում է աննշան ալբումինուրիա, լեյկոցիտուրիա և միկրոհեմատուրիա։ Ռեկոնվալեսցենցիայի շրջանը սովորաբար հարթ է ընթանամ, առանց որևէ պաթոլոգիկ դրսևորումների: Չնայած թեթև կլինիկական ընթացքին, կարմրախտը կարող է անբարենպաստ ազդեցություն ունենալ ուրիշ հիվանդությունների վրա։

Բնածին կարմրախտի կլինիկական բնութագիրը
Բնածին կարմրախտը բնորոշվում է հատկանիշների կոմպլեքսով, որոնք տարբերվում են ձեռքբերովի հիվանդությունից: Ամենից հաճախ նկատվում է անոմալիաների զարգացման տրիադա (Գրեգի տրիադա), որը ստացել է «կարմրախտի դասական սինդրոմ» անվանումը, կամ էլ «փոքր կարմրախտային սինդրոմ», որը ներառում է խլությունը, կատարակտը և սրտի արատները: Բացի այդ, գոյություն ունի նաեւ «մեծ կամ ընդարձակ սինդրոմ», որը ներառում է բազմաթիվ զանազան խորը արատներ, այն է՝ գլխուղեղի ախտահարումը անէնցեֆալիայի տեսքով: Կարելի է ասել, որ չկա մի համակարգ, որը կարող է զերծ մնալ ախտահարումից «ընդարձակ կարմրախտային սինդրոմի» պարագայում։

Հանդիպում են սրտի եւ անոթների զարգացման արատներ միոկարդիտի, միոկարդի նեկրոզի, բաց զարկերակային արատի, թոքային զարկերակի ստենոզի, միջփորոքային և միջնախասրտային միջնապատերի դեֆեկտների, Ֆալոյի տետրադայի, աորտայի կոարկտացիայի և մագիստրալ անոթների տրանսպոզիցիայի տեսքով: Կարող են հանդիպել նաևւ գանգի ու կմախքի արատներ մետաֆիզի շրջանում, միզասեռական, արյունաստեղծման օրգանների արատներ, շնչառական, մարսողական և կենտրոնական նյարդային համակարգերի, հենաշարժողական ապարատի, որովայնի խոռոչի, ատամների, մաշկի, հեպատոսպլենոմեգալիայի, ռեակտիվ հեպատիտի, թրոմբոցիտոպենիկ պուրպուրայի, ինտերստիցիալ թոքաբորբի և ներարգանդային զարգացման արատների պատկեր: Կարմրախտը կարող է զարգանալ մոր կրած անախտանիշ (ինապարանտ) հիվանդությունից հետո։

Կարմրախտի առանձնահատկությունները վաղ մանկական հասակի երեխաների մոտԲնածին իմունիտետի առկայության դեպքում, մինչև 6 ամսեկան երեխաները չեն հիվանդանում կարմրախտով: Մոր մոտ սպեցիֆիկ հակամարմինների բացակայության պարագայում երեխան կարող է հիվանդանալ ցանկացած տարիքում: Հղի կնոջ ծննդաբերությունից անմիջապես առաջ հիվանդանալու դեպքում երեխան ծնվում է հիվանդության կլինիկական ախտանիշներով:

Կարմրախտի ընթացքի առանձնահատկությունները մեծահասակների մոտ 
Հիվանդությունը ընթանում է զգալիորեն ծանր, ավելի վառ և տևական տենդով, ինտոքսիկացիայի երևույթներով, թուլությամբ, ջարդվա ծությամբ, նշվում է աչքերի ախտահարում կոնյուկտիվիտի ձևով: Մեծահասակներին, հատկապես կանանց համար բնորոշ է մատների մանր հոդերի և ոտքերի թաթերի հոդերի ախտահարումը: Տղամարդկանց մոտ հաճախակի են ամորձիների ցավերի գանգատները: Իհարկե, հաճախակի և ծանր ընթացք ունեն կարմրախտային էնցեֆալիտները։

Բարդություններ
Ձեռքբերովի կարմրախտի դեպքում բարդությունները հազվադեպ են հանդիպում: Յուրահատուկ բարդություններից են արթրիտները,արթրալգիաները,ինչպես նաև`կարմրախտային էնցեֆալիտները: Վերջիններս,բարեբախտաբար,շատ հազվադեպ են հանդիպում`7000-ից մեկ դեպքում: Հազվադեպ կարող են դիտվել թրոմբոցիտոպենիկ պուրպուրա,թոքաբորբեր,օտիտ,անգինա և այլն:

Ախտորոշում
Ձեռքբերովի կարմրախտի հենակետային-ախտորոշիչ նշաններն են`
— շփում կարմրախտով հիվանդի հետ,
— մանր բծավոր ցան,
— լիմֆադենոպաթիա,հատկապես`ծոծրակային և հետին պարանոցային ավշահանգույցների,
— ջերմաստիճանի չափավոր բարձրացում կամ նորմալ ջերմաստիճան,
— չափավոր արտահայտված կատառալ երևույթներ:

Լաբորատոր ախտորոշումը ներառում է`
1/ վիրուսաբանական,
2/շճաբանական,
3/արյունաբանական մեթոդները:

Շճաբանական հետազոտությունը հնարավորություն է տալիս որոշել յուրահատուկ հակամարմինների առկայությունը արյան շիճուկում և հիվանդության ընթացքում հետևել դրանց զարգացմանը:Ախտորոշման նպատակով կիրառվող ռեակցիաներն են` ՉՌ /չեզոքացման ռեակցիան/, ԿԿՌ /կոմպլեմենտի կապման ռեակցիան/, ՀԱՌ /հեմագլյուտինացիայի արգելակման ռեակցիան/: Վերջինիս կիրառությունն ավելի լայն է,որի միջոցով արյան կրկնակի հետազոտությամբ հիվանդության առկայությունը հաստատվում է սպեցիֆիկ հակամարմինների տիտրի քառակի աճով:Հատկապես կարևոր է IgM /սուր պրոցես/ և IgG /նախկինում կրած վարակ/ առկայությունն ախտորոշման համար: Արյան կլինիկական անալիզը հայտնաբերում է լեյկոպենիա,լիմֆոցիտոզ,պլազմատիկ բջիջների առկայություն և նորմալ ԷՆԱ: Տարբերակվում է կարմրուկից,քութեշից,էնտերովիրուսային վարակներից,ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզից և սպեցիֆիկ ու դեղորայքային ցաներից:

Բուժում
Չբարդացած կարմրախտով հիվանդները կարող են բուժվել տնային պայմաններում: Խորհուրդ է տրվում անկողնային ռեժիմ սուր շրջանում,հետագայում` կիսաանկողնային ևս 3-5 օր:
Ցուցված է կաթնա-բանջարեղենային դիետա,առատ հեղուկներ:

Պատճառագիտական բուժումը ցուցված է միայն հիվանդության ծանր ձևերի դեպքում և իրականացվում է վիֆերոնով և այլ ռեկոմբինանտ ինտերֆերոններով / ինտրոն Ա,ռոֆերոն Ա և այլն/: Այս բուժումը վերաբերում է բնածին կարմրախտի բոլոր ձևերին,ինչպես նաև նյարդային բարդություններով ընթացող ձեռքբերովի կարմրախտին:

Ախտածագումնային և ախտանշանայինբուժումը ներառում է վիտամինոթերապիան /մուլտիտաբս, կոմպլիվիտ ակտիվ և այլն/, ոչ ստերոիդ հակաբորբոքիչներ /նուրոֆեն,դիկլոֆենակ/,հակահիստամինային / դիազոլին,սուպրաստին,ֆենկարոլ և այլն/, անհրաժեշտության դեպքում`դեզինտոքսիկացիոն և հորմոնային բուժում:
Արտահայտված լիմֆադենիտի դեպքում ցուցված են չոր, տաքացնող միջոցները ավշահանգույցների շրջանում:

Կանխարգելում
Կարմրախտով հիվանդները պետք է մեկուսացվեն առաջին հինգ օրերի ընթացքում / երբեմն այս ժամկետը կարող է երկարել մինչև 10-20 օր/: Հիվանդի հետ շփված մինչև 10 տարեկան երեխաները, որոնք չեն հիվանդացել կարմրախտով հսկողության տակ են պահվում 21 օր: Հիվանդի սենյակը պետք է օդափոխել և խոնավ մաքրում կատարել: Եզրափակիչ ախտահանում չի կատարվում:

Յուրահատուկ կանխարգելման համար ներկայումս կիրառվում է կենդանի թուլացված կարմրախտային մոնովակցինան, ինչպես նաև համակցված վակցինան կարմրուկի և պարօտիտային վակցինայի հետ /ԿԿԽ—ԱՄՆ/: Պատվաստումը կատարվում է 12-14 ամսական հասակում միանվագ: Ռեվակցինացիան իրականացվում է 5-6 տարեկանում: Բնածին կարմրախտի կանխարգելման նպատակով կարմրախտով չհիվանդացած 11-13 տարեկան աղջիկներին խորհուրդ է տրվում կրկնակի պատվաստում: Կարմրախտի դեմ պատվաստումն ունի բարձր արդյունավետություն:Ձևավորվում է կայուն իմունիտետ 95% և ավելի դեպքերում:

Ժամանակահատված ՝

Մեկնում ՝ Սբ. Երրորդություն եկեղեցի

Վերադարձ ՝ Սբ. Երրորդություն եկեղեցի

Կազմակերպիչ ՝ Լիա Ավետիսյան

Մասնակիցներ ՝

Գիշերակաց ՝ Jermuk-Moscow health resort

Վարորդ ՝

Մակնիշ, համարանիշ ՝

Նստատեղերի քանակ ՝

Եղանակի տեսություն ՝

• Տիգրանաշեն
• Նորավանք
• Արենիի քարանձավ
• Եղեգիս
• Զորաց եկեղեցի
• Եղեգնաձոր
• Ջերմուկի ջրվեժ
• Գնդեվանք
• Ագարակաձոր
• Օրբելյանների (Սելիմի) քարավանատուն
• Հայրավանք

13.700 փաթեթ

Պայմանագրեր ՝

Տրանսպորտային ծառայություններ

Տեղավորման (հյուրանոցների) հաստատություններ

Սննդի ծառայություններ

https://www.canva.com/design/DAFdVSvBiVM/fnyNnprhe2VPeflVMjEL9Q/edit?utm_content=DAFdVSvBiVM&utm_campaign=designshare&utm_medium=link2&utm_source=sharebutton

Կարմրուկը սուր վիրուսային խիստ վարակիչ անթրոպոնոզ հիվանդություն է, որը բնորոշվում է ցիկլիկ ընթացքով, արտահայտված ինտոքսիկացիայով, կատարային և ցանային համախտանիշով,ինչպես նաև յուրահատուկ էնանթեմայով (Բելսկի-Կոպլիկ-Ֆիլատովի բծերով):

Պատմական տեղեկություններ.
Հիվանդությունը հայտնի է արդեն 2 հազարամյակ: XVIII դարում միայն այն անջատվեց ցանային հիվանդությունների խմբից որպես առանձին նոզոլոգիական միավոր: 1911թ. Անդերսոնը և Գոլդբերգը ապացուցեցին նրա վարակիչ բնույթը, իսկ 1954 թվին Ջ. Էնդերսը և Տ. Կ. Պիբլսը ստացան կարմրուկի վիրուսը: Կարմրուկի զարգացման պատմությունը բաժանվում է 3 հիմնական փուլերի`1/ մինչև հակաբակտերիային բուժումը, 2/ հակաբակտերիային բուժման շրջան և 3/ ակտիվ պատվաստային շրջան: Առաջին փուլը բնորոշվում էր բարձր հիվանդացությամբ և մահացությամբ:Զարգացման երկրորդ շրջանը նշանավորվեց մահացության էական իջեցմամբ,սակայն դեռևս բարձր հիվանդացությամբ: Կարմրուկի պատմության զարգացման մեջ խիստ կարևորագույն էտապ էր 1967 թվականին գործնական կիրառություն ստացած շճականխարգելումը, որը հնարավորություն տվեց էապես նվազեցնել հիվանդացությունը և այդ վարակը դարձրեց կառավարելի:

ՊատՃառագիտություն.
Հիվանդության հարուցիչը միքսովիրուսների ընտանիքին և Morbillivirus ցեղին պատկանող 120-250 նմ չափերով ֆիլտրվող վիրուսն է: Ունի բարդ անտիգենային կառուցվածք և ինֆեկցիոն, կոմպլեմենտ կապող, հեմագլյուտինացնող և հեմոլիտիկ հատկություններ: Այս անտիգենները օրգանիզմում առաջացնում են համապատասխան հակամարմիններ: Կարմրուկի վիրուսը պարունակում է ՌՆԹ: Այն առաջին անգամ` 1954 թվին ստացել են ամերիկացիներ Էնդերսը և Պիբլսը, որոնք մշակել են վիրուսի աճեցման մեթոդը հյուսվածքային կուլտուրաներում: Հարուցիչը խիստ անկայուն է արտաքին միջավայրում, արագ ոչնչանում է ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներից և տեսանելի լույսից: Խիստ զգայուն է չորացման հանդեպ: Արագ (30 րոպեի ընթացքում) ինակտիվանում է 56°C-ից բարձր ջերմաստիճանում, թթու միջավայրում (pH-2,0-4,0), ախտահանիչների ազդեցությունից: Համեմատաբար կայուն է ցածր ջերմաստիճանում: Մինչև -72°C հիվանդի սառեցված արյունը պահպանում է իր վարակիչ հատկությունները 14 օր: Հիվանդության կատարալ շրջանում և ցանավորման առաջին ժամերին վիրուսը կարելի է ստանալ արյունից և քիթ-ըմպային արտադրուկից:Ախտահարված հյուսվածքներում կարմրուկի վիրուսը կարող է առաջացնել սինցիտիաներ և գիգանտ բազմակորիզ բջիջներ: Կարմրուկային վիրուսի տարատեսակներից է (սիբս) շների և եղջերավորների ժանտախտի վիրուսը, որը օժտված է հակակարմրուկային հակամարմիններ առաջացնելու հատկությամբ, հետևաբար և հակակարմրուկային իմունոգլոբուլինը արդյունավետ է այդ հիվանդությունների նկատմամբ:

Համաճարակաբանություն.
Կարմրուկը անթրոպոնոզ, դասականորեն մանկական վարակ է: Վերջին 10-15 տարիներին հիվանդացությունը աճել է 16-17 տարեկանների և մեծահասկների շրջանում:
Վարակի աղբյուրը միայն հիվանդ մարդն է` ինկուբացիոն շրջանի վերջին օրերից, ողջ կատարալ և որոշ չափով ցանավորման շրջանում: Վիրուսակրություն կարմրուկի համար գոյություն չունի: Աբորտիվ և միտիգիրացված (թուլացված) ձևերով հիվանդները նույնպես վարակի աղբյուր են, սակայն ավելի կարճատև և քիչ վարակիչ: Վարակի փոխանցման մեխանիզմը աէրոգենն է` օդա-կաթիլայինը: Վիրուսն արտաքին միջավայր է թափանցում հազալու, փռշտալու, խոսակցության ժամանակ: Չի բացառվում կարմրուկի տրանսպլացենտար փոխանցումը: Ընկալունակությունը կարմրուկի նկատմամբ համընդհանուր է, մոտենում է 100%-ի: Անընկալունակ են մինչև 3 ամսեկան երեխաները: 99% դեպքերում կրած հիվանդությունից հետո ձևավորվում է կայուն իմունիտետ ողջ կյանքի ընթացքում: Կրկնակի հիվանդացությունը խիստ հազվադեպ երևույթ է: Հետպատվաստային իմունիտետը ձևավորվում է պատվաստված մարդկանց 90%-ի մոտ և պահապանվում է 20 տարի: Կարմրուկն ունի պարբերականություն ` 8-10 տարին մեկ անգամ: Պլանային պատվաստումները փոխեցին հիվանդության դասական սեզոնայնությունը (դեկտեմբեր-հունվար) և այժմ այն առավել հաճախ հանդիպում է գարնան-ամռան ամիսներին:

Կարմրուկին բնորոշ է օջախայնությունը, հատկապես հատկապես ՙակտիվ՚ օջախներ են համարվում փակ կոլեկտիվները` մանկատներ, մանկամսուրներ, մանկապարտեզներ և այլն: Վերջին տարիներին կարմրուկը հանդիպում է սպորադիկ դեպքերի ձևով: Նախկինում մահացությունը խիստ բարձր էր, հատկապես կյանքի առաջին 2 տարիներին: Մահացությունը վաղ հասակում պայմանավորված էր հիմնականում թոքային, իսկ դեռահասների մոտ` նյարդային բարդություններով:

Ախտածագում և պաթոմորֆոլոգիա.
Վարակի մուտքի դռներ են վերին շնչուղիների լորձաթաղանթը, որտեղից ներթափանցելով օրգանիզմ, վիրուսը բազմանում է շնչական ուղիների էպիթելում և շրջանային ավշային հանգույցներում: Ինկուբացիոն շրջանի 3-5-րդ օրը դիտվում է կարճատև վիրուսեմիա: Վիրուսը հեմատոգեն տարածվում է ողջ օրգանիզմով, Կլինիկա.
Վերջին տարիներս կարմրուկի կլինիկական ընթացքի անալիզը ցույց է տալիս, որ ժամանակակից պայմաններում դեռևս պահպանվել են դասական կարմրուկի ընթացքի հիմնական օրինաչափությունները` կապված նրա հարուցչի անտիգենային կայունության հետ: Կլինիկական հիմնական փուլերը 4-ն են` ինկուբացիոն, նախանշանային (կատարալ), ցանավորման և ռեկոնվալեսցենցիայի (պիգմենտացիա): Ինկուբացիոն շրջանը 9-11 օր է: Հազվադեպ կարող է այն կրճատվել մինչև 7 օր կամ երկարել մինչև 21 օր (պասիվ իմունիզացիայի շնորհիվ): Կատարալ շրջանը սկսվում է սուր: Այն տևում է 1-6, միջինը 3-4 օր: Այս շրջանին բնորոշ է 2 համախտանիշ` ինտոքսիկացիոն և կատարալ: Սկզբում ի հայտ է գալիս հարբուխը` քթից շճային կամ շճա-թարախային արտադրությամբ: Այնուհետև վերը նշվածին միանում է չոր, կպչուն հազը, որն ընդունում է ՙհաչոցանման՚ բնույթ, ձայնը խռպոտվում է: Արտահայտված է ռինիտը, կոնյուկտիվիտը, կոպերի այտուցը, սպիտաթաղանթի գերարյունությունը և աչքից թարախային արտադրությունը: Հաճախ կոպերը կպչում են, աչքում ծակոցի զգացում կա, հիվանդին գրգռում է վառ լույսը (լուսավախություն):Կա արտահայտված արցունքահոսություն: Մարմնի ջերմաստիճանը բարձրանում է, ծանր դեպքերում հասնելով 39-40°C:

Հիվանդները թույլ են, ադինամիկ, ախորժակը, քունը` խանգարված, անհանգստացնում է գլխացավը: Այս շրջանում հիվանդն ունի բնորոշ տեսք` դեմքն այտուցվում է (աչքերը, քիթը և շրթունքները): Առկա է տրիադան` հարբուխ, հազ, կոնյուկտիվիտ, ինչը խիստ բնորոշ է կատարալ շրջանին: Փափուկ քիմքի վրա կարելի է տեսնել էնանթեման` բավական խոշոր, մուգ կարմրավուն բծերի տեսքով: Այտերի ներսային մակերեսը այտուցված է, գերարյուն. բծավոր: Ցանավորումից 1-2 օր առաջ նրանց վրա, փոքր աղորիքների դիմաց, հազվադեպ` նաև շրթունքներին հայտնվում են կարմրուկի պաթոգնոմոնիկ նշանը հանդիսացող Կոպլիկ-Բելսկու-Ֆիլատովի բծերը: Վերջիններս մանր սպիտակավուն հանգույցիկներ են, սահմանագծված հիպերեմիայի նուրբ պսակով, չեն միաձուլվում: Դրանք նեկրոզված էպիթելի փոքրիկ տեղամասեր են: Այդ բծերի հայտնաբերումը հնարավորություն է տալիս ախտորոշել հիվանդությունն առանց ցանավորման: Արտաքինից թվում է, որ այտերի լորձաթաղանթին սպիտակահատ ձավար է շաղ տված: Բծերը կարող են լինել առատ կամ շատ նոսր: Շատ հազվադեպ դրանք կարող են միաձուլվել և տարածվել նույնիսկ շաղկապենու վրա: Գրականության մեջ նկարագրված են դեպքեր, երբ այդ բծերը հայտնվել են անուսի և վուլվայի լորձաթաղանթին: Այս շրջանում այդ բծերը երբեմն ծածկվում են սպիտակա-գորշավուն փառերով, որը վկայում է էպիթելի դեսկվամացիայի և նեկրոզի մասին: Որոշ դեպքերում առկա է աղե-ստամոքսային տրակտի դիս‎ֆունկցիան, որպես աղիների նմանատիպ ախտահարում: Այսպիսով, արդեն կատարալ շրջանի վերջում հիվանդի տեսքը խիստ բնորոշ է` փքված դեմք, այտուցված կոպեր, արցունքահոսություն, լուսավախություն, չոր հազ, հարբուխ:

Ցանավորման շրջան: Հիվանդության 3-5-րդ օրը, ինտոքսիկացիայի և կատարալ երևույթների առավելագույն ֆոնի վրա ի հայտ է գալիս էտապային ցանը: Կարմրուկի ժամանակ ցանի էտապայնությունն այնքան լավ է արտահայտված, որ գրավում է հիվանդի և շրջապատի ուշադրությունը: Առաջին օրը ցանավորվում է ականջախեցու հետին հատվածը, դեմքը, պարանոցը, կրծքավանդակի վերին հատվածը, երկրորդ օրը` իրանի մնացած մասերը, իսկ երրորդ օրը` վերջույթները: Ցանն ունի հանգուցիկա-բծավոր բնույթ, միաձուլվող է, մաշկը նրա տակ բորբոքված չէ: Ցանային առաջնային էլեմենտը փափուկ, կարմրավուն հանգույցիկ է, մոտ 2 մմ տրամագծով, մաշկից քիչ բարձրացած, որը հետզհետե, ըստ Ֆիլատովի (1903 թ), կարծես նստում է և նրա շուրջը առաջանում է վարդագույն պսակ` հանգույցիկը դարձնելով բիծ: Այսպիսով ձևավորվում են, Ֆիլատովի խոսքերով ասած, վառ կարմիր, անհարթ եզրերով, ճաճանչաձև կամ կտրտված հիասքանչ կարմրուկային էլեմենտները:

Սովորաբար կարմրուկային ցանը վառ կարմիր է, լավ տեսանելի, առատ, ցանային էլեմենտներն անընդհատ շատանում են, իսկ ցանից ազատ տեղամասերում մաշկը փոփոխված չէ: Ցանը կարող է ուղեկցվել չափավոր քորով: Ցանի անհետացումը տեղի է ունենում նույն հաջորդականությամբ, ինչպես առաջացել էր` վերից վար, երեք օրվա ընթացքում ցանի հանգուցիկավոր բնույթը կորչում է, դառնում է մուգ կարմրաշագանակագույն` մանր թեփուկավոր թեփոտմամբ: Սա բնութագրում է պիգմենտացիայի շրջանը, որպես էրիթրոցիտների դիաբեդեզ դեպի մաշկ և հեմոսիդերինի քայքայման հետևանք: Պիգմենտացիան`գունակավորումը, նույնպես էտապային է` նույն կարգով: Առավել ցայտուն է պիգմենտացիան ցանավորման 2-3 օրը և պահպանվում է 1.5-3 շաբաթ: Այսպիսով, կարմրուկին առավել բնորոշ է տենդը, ռինիտը, լարինգիտը, կոնյուկտիվիտը, Կոպլիկ-Բելսկու-Ֆիլատովի բծերը և էկզանթեման: Որոշ հիվանդների մոտ կատարալ և ցանավորման շրջանում կարելի է տեսնել պարանոցային և հետին ծոծրակային ավշահանգույցների մեծացում, ինչպես նաև հեպատոսպլենոմեգալիա:

Հիվանդության առաջին շաբաթում դիտվում է տախիկարդիա, սրտի տոների խլացում` առանց սահմանների փոփոխման, զարկերակային ճնշման չափավոր բարձրացում: Հիվանդության ծաղկման շրջանում տախիկարդիա և շնչական առիթմիա, սրտի գագաթում` սիստոլիկ աղմուկ: Թոքերում` պերկուտոր հնչյունի տիմպանիկ երանգ, բազմաթիվ չոր և տարբեր տրամաչափի թաց խզզոցներ: Աղեստամոքսային տրակտի կողմից` անոռեքսիա, սրտխառնոց, երբեմն փսխում և լուծ: Լեզուն խոնավ է, պատված սպիտակ փառով, թքարտադրությունն ուժեղացած է: Որովայնը փափուկ է, քիչ փքված, շոշափման ժամանակ` զգայուն: Ծայրամասային արյան մեջ` լեյկոպենիա, բացարձակ և հարաբերական նեյտրոպենիա, հարաբերական լիմֆոցիտոզ, անէոզինոֆիլիա: Հնարավոր է թրոմբոցիտոպենիա, ԷՆԱ-ն` նորմալ կամ քիչ արագացած, հեմոգլոբինը առանձնապես փոփոխված չէ: Մեզում` չափավոր պրոտեինուրիա, էրիթրոցիտուրիա և լեյկոցիտուրիա, որը համապատասխանում է ինտոքսիկացիային:

Կլինիկական ձևերի դասակարգումը
Տարբերում են.
1. տիպիկ կարմրուկ, բնորորշվում է հիվանդության հիմնական ախտանիշների առկայությամբ:
2. ատիպիկ, բնորոշվում է հիվանդության հիմնական ախտանիշների շեղումով:
Ըստ ծանրության բաժանվում է 3 տեսակի` թեթև, միջին ծանրության, և ծանր: Տիպիկ ձևեր: Ներկայումս այս ձևերը հիմնականն են: Բնորոշվում են ցիկլայնությամբ, շրջանների հաջորդական հերթափոխմամբ և ախտանիշների լրիվ դրսևորմամբ:

Ատիպիկ ձևեր (աբորտիվ, միտիգիրացված` թուլացված, ջնջված, անախտանիշ) հանդիպում են ավելի հազվադեպ` 5-7% դեպքերում: Այս ձևերը հանդիպում են ինկուբացիոն շրջանում գամագլոբուլին, արյուն կամ արյան պրեպարատներ ստացածների մոտ: Նման դեպքում ինկուբացիոն շրջանը երկարում է մինչև 21 օր, ախտանիշները ջնջվում են, որևէ փուլը կարող է բացակայել: Ինտոքսիկացիան աննշան է, ցանավորման շրջանը` 1-2 օր: Ցանը` մանր բծավոր է, էտապայնությունը` ջնջված: Պիգմենտացիան կարճատև է: Կոպլիկ-Բելսկու բծերը բացակայում են: Աբորտիվ ձև (abortus – ընդհատում բառից): Այս ձևը սկսվում է տիպիկ, բայց ցանի ի հայտ գալուց 1-2 օր առաջ կարծես ընդհատվում է: Ցանը մանր է, ոչ առատ, տեղակայվում է միայն դեմքին և իրանին, պիգմենտացիան կարճատև է 1-3 օր: Մարմնի ջերմաստիճանը բարձրանում է հիվանդության միայն առաջին օրը: Միտիգիրացված կարմրուկ: (Mitis-թեթև բառից): Հանդիպում է պասիվ կանխարգելում ստացած մարդկանց մոտ (իմունոգլոբուլինի ներարկում ինկուբացիոն շրջանում):

Նման ձևը կարող է զարգանալ այդ նույն շրջանում կարմրուկային պատվաստանյութ ստացածների մոտ: Բնորոշվում է հիվանդության ողջ ընթացքի թեթևությամբ: Հիվանդների շճաբանական հետազոտությունները ցույց են տվել գամմագլոբուլինային կանխարգելում ստացած երեխաների մոտ այս հիվանդությունը կարող է ընդունել ամենատարբեր ատիպիկ ձևեր` ջնջված և նույնիսկ ինապարանտ (անախտանիշ ձևեր): Վերջիններս ախտորոշումը հնարավոր է միայն կրկնակի շճաբանական հետազոտության միջոցով: Ատիպիկ կարմրուկով կարող են հիվանդանալ այս կամ այն հիվանդության պատճառով պրեդնիզոլոն կամ այլ կորտիկոստերոիդ հորմոններ ստացած հիվանդները: Նրանք բավական ծանր են տանում այս հիվանդությունը: Կարմրուկի ընթացքը կարող է լինել հարթ և բարդացված: Հարթ ընթացքի դեպքում հիվանդության վերջին շրջանում մարմնի ջերմաստիճանը նորմալանում է, վերանում են բոլոր ախտանիշները: Անհարթ ընթացքի դեպքում որպես բարդություն միանում է երկրորդային բակտերիային վարակը, բազմաթիվ քրոնիկ օջախներ ակտիվանում են: Եվ կախված նման բարդություններից, հիվանդության ելքը տարբեր է:

Կարմրուկի բարդություններ
Կարմրուկային վարակին խիստ բնորոշ են բազմաթիվ ծանր բարդություններ, որոնք պայմանավորված են վիրուսի` էպիթելիոցիտների և ԿՆՀ-ի նկատմամբ ունեցած տրոպիզմով, ինչպես նաև նրա` տեղային և ընդհանուր իմունիտետն ընկճելու հատկությամբ: Դեռ վաղուց Ֆիլատովը նշում էր, որ կարմրուկով հիվանդները մահանում են, որպես կանոն, նրա բարդություններից: Վերջիններս հաճախ հանդիպում են վաղ մանկական հասակում, ինչը բացատրվում է այդ տարիքի երեխաների` երկրորդային վարակի նկատմամբ ունեցած գերզգայունությամբ, ուղեկցող հիպոտրոֆիայով, ռախիտով, արհետական սնուցմամբ և այլ ուղեկցող հիվանդություններով: Բարդությունները կարող են լինել առաջնային (պայմանավորված կարմրուկային վիրուսով) և երկրորդային (երկրորդային բակտերիային ֆլորայի միացմամբ):

Ըստ ժամկետների տարբերում են վաղ (կարմրուկի կատարալ և ցանավորման շրջանում) և ուշ (պիգմենտացիայի շրջանում) բարդություններ: Բարդությունները կարելի է բաժանել ըստ ախտահարված օրգան-համակարգերի` շնչական (թոքաբորբեր, լարինգիտ, լարինգոտրախեիտ, բրոնխիտ, բրոնխիոլիտ, պլևրիտ), նյարդային (էնցեֆալիտներ, մենինգոէնցեֆալիտ, մենինգիտներ, պսիխոզներ), տեսողական (կոնյուկտիվիտ, բլեֆարիտ, կերատիտ, կերատոկոնյուկտիվիտ), մաշկային (պիոդերմիա, ֆլեգմոնա և այլն), լսողական (օտիտ,մաստոիդիտ), միզային ուղիների (ցիստիտ,պիելիտ, պիելոնեֆրիտ) և այլն: Կարմրուկի սուր, կատարալ շրջանում վերին շնչուղիների բարդություններ (լարինգիտ, լարինգոտրախեիտ, նազոֆարինգիտ և անգինաներ) են համարվում նրանց թարախային կամ թարախանեկրոտիկ բորբոքումները: Ի տարբերություն սուր շրջանի, կարմրուկային ուշ բարդությունների մեջ են մտնում առաջացող ամենատարբեր, նույնիսկ` շատ թեթև և կարճատև բորբոքումները:

Կարմրուկային բարդությունները զարգանում են կարմրուկային հիմնական ախտանիշներին զուգընթաց (ինտոքսիկացիա, կատարալ երևույթներ, ցան և այլն, հիվանդության ծաղկման շրջանում հասնում են բուռն արտահայտվածության և հետզհետե թուլանում: Դա համընկնում է կատարալ շրջանին և ցանավորման սկզբին: Թոքաբորբերը (կարմրուկային) համարվում են երեխաների մոտ հանդիպող ամենահաճախակի բարդությունները, բնորոշվում են ցայտուն ֆիզիկալ ախտանիշներով (պերկուտոր հնչյունի կարճացում, կոշտ շնչառություն, կոպիտ չոր ու թաց խզզոցներ և այլն): Սա հանդիսանում է այն հիմքը, որի վրա զարգանում են երկրորդային բակտերիալ թոքաբորբերը: Հնարավոր է հետագա թարախակալում և թարախային պլևրիտների զարգացում: Նյարդային բարդությունները բնորոշ են ավելի բարձր տարիքային խմբերին, ընթանում են շատ ծանր և տալիս մեծ մահացություն (մինչև 25%): Մնացորդային երևույթները դրսևորվում են պարեզներով, հիշողության և ինտելեկտի խանգարումներով, էպիլեպտանման նոպաներով: Կարմրուկային մենինգիտը համարյա միշտ շճային է և ավարտվում է լրիվ առողջացմամբ: Շատ վտանգավոր են կարմրուկի հետ համակցված վարակները, մասնավորապես` դիզենտերիան: Բնածին կարմրուկային վարակ: Ժամանակակից պայմաններում, կապված կարմրուկի տարիքային աճի հետ, հղիների հիվանդացման հաճախականությունը մեծացել է: Կարմրուկի նախա և հետծննդյան ախտորոշումը հիմնվում է մոր հիվանդության վրա:

Ելքը
Հիմնականում ելքը բարենպաստ է, իսկ նյարդային և այլ բարդությունների դեպքում խիստ լուրջ (մենինգոէնցեֆալիտներ և էնցեֆալիտներ):

Ախտորոշում
Կարմրուկի ախտորոշման համար առավել մեծ նշանակություն է տրվում կլինիկո-համաճարակաբանական տվյալներին լաբորատորի համեմատությամբ: Հիվանդության ծաղկման շրջանում ախտորոշումը մեծ դժվարություն չի հարուցում` բավական է մանրամասն անամնեզը և մանրակրկիտ զննումը: Կատարալ շրջանում ուշադրություն է հրավիրվում ինտոքսիկացիայի նշաններին և աճող կատարալ երևույթներին: Հիվանդության ախտորոշման մեջ որոշիչ նշանակություն ունի Կոպլիկ-Բելսկու-Ֆիլատովի բծերը, որոնք առաջանում են ցանի ի հայտ գալուց 1-2 օր առաջ: Մեծ նշանակություն ունի ցանի էտապայնությունը` հետագա պիգմենտացիայով: Կարմրուկի լաբորատոր ախտորոշման համար օգտագործվում են հեմատոլոգիական տվյալները, ցիտոսկոպիկ մեթոդը (քթի արտադրուկի բջջաբանական հետազոտություն), վիրուսաբանական մեթոդը, շճաբանական մեթոդը (յուրահատուկ հակամարմինների հայտնաբերումը): Ծայրամասային արյան մեջ առկա է լեյկոպենիան, նեյտրոֆիլների քչացումը, լիմֆոցիտոզը, մոնոցիտոպենիան և անէոզինոֆիլիան: ԷՆԱ -ն չափավոր արագացած է: Քթարտադրուկի բջջաբանական հետազոտությունը հայտնաբերում է կարմրուկին բնորոշ բազմակորիզ գիգանտ բջիջբեր:

Վիրուսաբանական մեթոդն ավելի հազվադեպ է օգտագործվում,քանի որ այն բավական բարդ ու երկարատև է: Շճաբանական մեթոդներից լայն տարածում է ստացել հեմագլյուտինացիայի արգելակման և ուղղակի հեմագլյուտինացիայի ռեակցին, որպես մատչելի և վստահելի մեթոդ: Ախտորոշիչ է տիտրի քառակի և ավելի անգամ աճը: Կարմրուկի ախտորոշման համար հեռանկարային է իմունոֆերմենտային անալիզի մեթոդը, որի օգնությամբ որոշվում է հակավիրուսային հակամարմիններից IgM և IgG-ն, ուր IgM-ը վկայում է սուր վարակի, իսկ IgG-ն` տարած կարմրուկի մասին: Տարբերակվում է կարմրախտից, պսևդոտուբերկուլյոզից, Կոքսակի և ECHO վիրուսներով հարուցված էկզանթեմայից, ՍՇՎՎ- ից, քութեշից և ալերգիկ ցանից:

Բուժում: ՊատՃառագիտական բուժում չկա: Հակակարմրուկային իմունոգլոբուլինն ունի միայն կանխարգելիչ ազդեցություն: Կարմրուկի կլինիկական արտահայտման ժամանակ այն լրիվ անարդյունավետ է: Չբարդացված դեպքերում հիվանդները բուժվում են տանը: Ցուցված է անկողնային ռեժիմ, խնայող դիետա, առատ հեղուկներ, պոլիվիտամինային բուժում: Բերանի խոռոչի (ողողումներ եռացրած ջրով կամ 2% նատրիումի հիդրոկարբոնատի լուծույթով) և աչքերի (մթնեցրած լուսային ռեժիմ, 20% ալբուցիդի լուծույթի 3-4 անգամ կաթեցում) մշակումը պարտադիր է: Հոսպիտալացման են ենթակա բարդացած կարմրուկով հիվանդները և համաՃարակային ցուցումով հիվանդները (փակ կոլեկտիվից): Համառ չոր հազի դեպքում նշանակվում են խորխաբերներ:

Կարմրուկային կրուպի դեպքում նշանակվում է համապատասխան բուժում (սպազմոլիտիկներ, խորխաբերներ, երբեմն` կորտիկոստերոիդներ և այլն): Հաշվի առնելով հիվանդության հարուցչի իմունիտետի ընկճման հատկությունը, բարդացման դեպքում նշանակվում է հակաբիոտիկներ (լայն ազդեցության կիսասինթետիկ պենիցիլիններ, ցեֆալոսպորիններ, մակրոլիդներ): Ցուցված է օքսիգենոթերապիան` քթային կատետրի միջոցով խոնավացրած թթվածնով: Կարմրուկի ծանր դեպքերում, ինչպես նաև կարմրուկային կրուպի դեպքում հակաբիոտիկների հետ զուգակցում են կորտիկոստերոիդները: Կարմրուկային թոքաբորբերի, էնցեֆալիտների, մենինգիտների, մենինգոէնցեֆալիտների բուժման սկզբունքներն ու մեթոդները նույնն են, ինչ որ այլ վիրուսային ախտահարումների դեպքում: Արտահայտված ինտոքսիկացիայի դեպքում օգտվում են դեզինտոքսիկացիոն թերապիայից (կոլոիդ և կրիստալոիդ լուծույթներ): Վաղ հասակի այլ հիվանդություններով տառապող, ինչպես նաև կարմրուկի ծանր ձևերով հիվանդներին ցուցված է հակակարմրուկային գամմագլոբուլինի 3-6 մլ մ/մկ ներարկումը:

Կանխարգելում:
Ոչ յուրահատոևկ կանխարգելումն իր մեջ ներառում է հիվանդների վաղ հայտնաբերումը և մեկուսացումը, կոնտակտավորների հսկողությունը: Հիվանդներին մեկուսացնում են հիվանդության սկզբից մինչև հինգերորդ օրը, իսկ թոքաբորբերով բարդացման դեպքում` մինչև տասներորդ օրը: Ընթացիկ և եզրափակիչ ախտահարում չի անցկացվում` հաշվի առնելով հարուցչի անկայունությունն արտաքին միջավայրում: Սենյակը, ուր պառկած է եղել հիվանդը, օդափոխում են 35-40 րոպե: Կոնտակտավոր երեխաներին մեկուսացնում են 17 օր (եթե չեն ստացել իմունոգլոբուլին) կամ 21 օր (եթե ստացել են պասիվ իմունիզացիա): 3-12 ամսական կարմրուկով հիվանդի հետ շփված բոլոր երեխաներին շփման առաջին հինգ օրում մ/մկ նշանակվում է 3 մլ նորմալ մարդկային հակակարմրուկային իմունոգլոբուլին: 12 ամսական և բարձր տարիքի շփված (կարմրուկով հիվանդի հետ) երեխաները ենթակա են ակտիվ իմունիզացիայի (պատվաստման):

Եթե կան պատվաստման հակացուցումներ, միայն այդ դեպքում է նշանակվում մ/մկ իմունոգլոբուլին 1.5 մլ դոզայով: Ակտիվ իմունիզացիան անց է կացվում կենդանի կարմրուկային պատվաստանյութով: Այն պատրաստվում է խ-16 (Լենինգրադ-16) պատվաստային շտամից, որն աճեցված է ճապոնական էգ լորերի սաղմի կուլտուրալ բջիջներում: Ռուսաստանում, բացի վերը նշվածից օգտագործվում են ՙՌուվակս՚ (ՙՊաստեր-Մերյե՚ Ֆրանսիա), ինչպես նաև համակցված կարմրուկային, կարմրախտային և պարօտիտային տրիվակցինան (MMR-2) և կարմրուկային և պարօտիտային երկվակցինան (ՙՄերկ-Շարն և Դոում՚ ԱՄՆ): Հակակարմրուկային պատվաստումը պլանային ձևով կատարվում է 12 ամսական հասակում միանվագ, ենթամաշկային ճանապարհով: Հետպատվաստային ռեակցիաներով երեխաները շրջապատի համար վտանգ չեն ներկայացնում: Հետպատվաստային իմունիտետը կայուն է 95-98% դեպքերում: Ռեվակցինացիան անց է կացվում 6 տարեկան հասակում:

Առողջապահության նախարարությունը սկսել է վիճակագրություն ներկայացնել Հայաստանում տարածվող կարմրուկի դեպքերի մասին. պաշտոնական վերջին տվյալներով՝ 14 դեպք է գրանցվել։ Հայաստանում մի քանի տարի չգրանցված խիստ վարակիչ այս հիվանդության աղբյուրը դեռևս պարզ չէ, սակայն հայտնի է,որ բոլոր վարակվածները եղել են չպատվաստված։

«Հիմնականում երեխաներ են, բայց կան նաև մեծահասակներ»

Հայաստանում կարմրուկի դեմ պլանային պատվաստումներին իրականացվում են 1 և 6 տարեկաններում, մյուս տարիքային խմբերի համար արդեն պատվաստումը կամավոր է:

Հիվանդությունների կանխարգելման ազգային կենտրոնի տվյաներով՝ 1 և 6 տարեկան երեխաների 95 տոկոսը պատվաստվել է կարմրուկի դեմ։ Հայաստանը 2007 թվականից միացել է կարմրուկի և կարմրախտի տեղական շտամներով հարուցված հիվանդացման դեպքերը վերացնելու ԱՀԿ-ի գլոբալ ռազմավարությանը,

Հիվանդությունների վերահսկման ու կանխարգելման ազգային կենտրոնի ներկայացուցիչն ասում է՝ վերջին տարիների ընթացքում կարմրուկ հիմնականում օտարերկրացիներն են բերել Հայաստան։

Այս մի բռնկումից առաջ վերջին նման դեպքը գրանցվել էր 2019 թվականին։

Կարմրուկը փոխանցվում է օդակաթիլային ճանապարհով, խիստ վարակիչ է, ունի գաղտնի շրջան։ Հիվանդի հետ շփված և չպատվաստված անձինք 100 տոկոս հավանականությամբ կվարակվեն։ Պատվաստումները կարող են երաշխիք լինեն, սակայն վտանգ միշտ էլ կա Բոլոր պատվաստումները ունեն իրենց 10-15 տոկոս պատուհանը, որը իմունիտետ չի առաջացնում հիվանդների մոտ:

Վարակի շղթան կոտրելու համար Հիվանդությունների կանխարգելման ազգային կենտրոնն արդեն հրահանգել է հիվանդանոցներին յուրաքանչյուր կասկածելի դեպք դիտարկել որպես կարմրուկի պոտենցիալ աղբյուր։ Վստահեցնում են՝ այժմ աշխատում են հայտնաբերված 14 վարակակիրների հետ շփված անձանց շրջանակը պարզելու և շղթան կոտրելու ուղղությամբ։