PREFACE
The research project on which this book is based began to take shape in 1991, when the European Association for Tourism and Leisure Education (ATLAS) was given financial support by DGXXIII of the European Commission for a transnational study of European cultural tourism.
ՆԱԽԱԲԱՆ
Հետազոտական նախագիծը, որի վրա հիմնված է այս գիրքը, սկսեց ձևավորվել 1991թ.-ին, երբ Զբոսաշրջության և ժամանցի կրթության եվրոպական ասոցիացիան (ATLAS) ֆինանսական աջակցություն ստացավ Եվրոպական հանձնաժողովի DGXXIII-ի կողմից՝ եվրոպական մշակութային զբոսաշրջության անդրազգային ուսումնասիրության համար:
The basic reason for establishing the ATLAS Cultural Tourism Project was that very little comparative data then existed on European cultural tourism. Previous studies had tended to cover individual cultural tourism markets, or were generalized conceptual studies. The lack of data was problematic, as the European Commission had designated cultural tourism as a key area of tourism development in Europe in 1990. Without basic data on cultural tourism at European level, it is difficult to implement or to evaluate the implementation of cultural tourism policies. The ATLAS Cultural Tourism Project was therefore designed to provide comparative transnational data on cultural tourism, which would serve as a basis for the analysis of cultural tourism developments and trends across Europe. Although this was originally envisaged as a fairly limited project, the problems associated with organizing a transnational project and collecting and analysing comparable data ensured that the project extended far beyond its original scope.
ATLAS մշակութային զբոսաշրջության նախագծի ստեղծման հիմնական պատճառն այն էր, որ այն ժամանակ եվրոպական մշակութային զբոսաշրջության վերաբերյալ շատ քիչ համեմատական տվյալներ կային: Նախկին ուսումնասիրությունները հակված էին ընդգրկելու մշակութային զբոսաշրջության առանձին շուկաներ կամ ընդհանրացված հայեցակարգային ուսումնասիրություններ էին: Տվյալների բացակայությունը խնդրահարույց էր, քանի որ Եվրոպական հանձնաժողովը մշակութային զբոսաշրջությունը որպես Եվրոպայում զբոսաշրջության զարգացման առանցքային ոլորտ է սահմանել 1990 թվականին: Առանց եվրոպական մակարդակով մշակութային զբոսաշրջության վերաբերյալ հիմնական տվյալների, դժվար է իրականացնել կամ գնահատել մշակութային զբոսաշրջության քաղաքականության իրականացումը: Հետևաբար, ATLAS մշակութային զբոսաշրջության նախագիծը նախատեսված էր մշակութային զբոսաշրջության վերաբերյալ համեմատական անդրազգային տվյալներ տրամադրելու համար, որոնք հիմք կծառայեն Եվրոպայում մշակութային զբոսաշրջության զարգացումների և միտումների վերլուծության համար: Թեև սա ի սկզբանե նախատեսված էր որպես բավականին սահմանափակ ծրագիր, անդրազգային ծրագրի կազմակերպման և համադրելի տվյալների հավաքագրման և վերլուծության հետ կապված խնդիրները երաշխավորեցին, որ ծրագիրը շատ ավելի դուրս կգա իր սկզբնական շրջանակից:
Assembling a transnational research team from ATLAS institutions in most of the (then) 12 European Community member states posed few problems. At the initial project meeting, however, it soon became clear that differences of culture and language (the Dutch have no word for ’heritage’, for example), had produced very different ideas of what cultural tourism meant. Because we wished to produce something which would be of practical and well as academic value, however, we decided to cut the Gordian Knot and define cultural tourism in both ’conceptual’ and ’technical’ terms. This was perhaps an artificial division, but it did allow us to combine basic data collection with more reflective research on the nature of cultural tourism in different areas of Europe. It also meant that the research could be truly transnational, with common data collection methods applied at a European level, rather than individual national approaches. Hopefully this book reflects our original desire to combine integrated research techniques with the individual national or regional perspectives which are contributed by the transnational research team.
Եվրոպական համայնքի (այն ժամանակ) 12 անդամ երկրների մեծ մասում ATLAS հաստատություններից անդրազգային հետազոտական թիմի հավաքումը քիչ խնդիրներ առաջացրեց: Նախագծի սկզբնական հանդիպման ժամանակ, սակայն, շուտով պարզ դարձավ, որ մշակույթի և լեզվի տարբերությունները (օրինակ, հոլանդացիները «ժառանգություն» բառ չունեն), շատ տարբեր պատկերացումներ են առաջացրել, թե ինչ է նշանակում մշակութային զբոսաշրջությունը: Քանի որ մենք ցանկանում էինք արտադրել մի բան, որը կունենար գործնական և ակադեմիական արժեք, այնուամենայնիվ, մենք որոշեցինք կտրել Գորդյան հանգույցը և սահմանել մշակութային զբոսաշրջությունը թե՛ «հայեցակարգային», թե՛ «տեխնիկական» առումներով: Սա, թերևս, արհեստական բաժանում էր, բայց թույլ տվեց մեզ համատեղել հիմնական տվյալների հավաքագրումը Եվրոպայի տարբեր տարածքներում մշակութային զբոսաշրջության բնույթի վերաբերյալ ավելի արտացոլող հետազոտության հետ: Դա նաև նշանակում էր, որ հետազոտությունը կարող է լինել իսկապես անդրազգային՝ եվրոպական մակարդակում կիրառվող տվյալների հավաքագրման ընդհանուր մեթոդներով, այլ ոչ թե անհատական ազգային մոտեցումներով: Հուսով ենք, որ այս գիրքը արտացոլում է մեր սկզբնական ցանկությունը՝ համատեղելու ինտեգրված հետազոտական տեխնիկան անհատական ազգային կամ տարածաշրջանային հեռանկարների հետ, որոնք ներդրված են անդրազգային հետազոտական թիմի կողմից:
As in all such projects, thanks are due to a large number of individuals and organizations who contributed in different ways to its successful completion. The project would not have been possible without ’pump-priming’ funding from DGXXIII of the European Commission, and I am particularly grateful to Matthais Will and other members of the Tourism Unit of DGXXIII for the advice and encouragement that they have given the project over the years. A large number of people have been involved in the data collection, analysis and other aspects of the project work. Particular thanks must of course go to the project team members who have made written contributions to this book, and who made monumental efforts to produce material according to the specifications and the deadlines. A number of other individuals who worked on the project have not appeared in this book as authors, but have still made an important contribution to the research project. Thijs van Vugt, Luisa Aires, Visi Pareda Herrero and Fred Coalter all helped to organize data collection, and contributed to the original research design. Thijs was also co-author of the original report on which the case study in Chapter 13 is based. The research team at the Centre for Leisure and Tourism Studies at the University of North London, and in particular Janet Bohrer, helped to ensure that the data collation and analysis went as smoothly as was humanly possible. The German cultural tourism company, Studiosus, were kind enough to sponsor the initial presentation of the results of the research at ITB in Berlin in 1993. Particular thanks must go to Klaus Vetter, Marketing Director of Studiosus, who also provided material for the original version of the case study presented in Chapter 9 of this volume.
Ինչպես բոլոր նմանատիպ նախագծերում, այնպես էլ շնորհակալություն ենք հայտնում մեծ թվով անհատներին և կազմակերպություններին, ովքեր տարբեր ձևերով նպաստել են դրա հաջող ավարտին: Ծրագիրը հնարավոր չէր լինի առանց Եվրոպական հանձնաժողովի DGXXIII ֆինանսավորման, և ես հատկապես երախտապարտ եմ Մատթաիս Ուիլին և DGXXIII-ի զբոսաշրջության բաժնի մյուս անդամներին այն խորհրդատվության և խրախուսման համար, որ նրանք տվել են ծրագրին տարիներ։ Մեծ թվով մարդիկ ներգրավված են եղել տվյալների հավաքագրման, վերլուծության և ծրագրի աշխատանքի այլ ասպեկտներում: Առանձնահատուկ շնորհակալություն, իհարկե, ուղղվում են ծրագրի թիմի անդամներին, ովքեր գրավոր ներդրում են ունեցել այս գրքում և ովքեր հսկայական ջանքեր են գործադրել նյութ պատրաստելու համար՝ ըստ բնութագրերի և ժամկետների: Նախագծի վրա աշխատած մի շարք այլ անձինք այս գրքում չեն հայտնվել որպես հեղինակներ, բայց դեռևս կարևոր ներդրում են ունեցել հետազոտական նախագծում: Թիջս Վան Վութ, Լուիզա Այրեսը, Վիսի Պարեդա Հերրերոն և Ֆրեդ Կոլտերը. բոլորն օգնեցին կազմակերպել տվյալների հավաքագրումը և նպաստեցին հետազոտության բնօրինակ ձևավորմանը: Հյուսիսային Լոնդոնի համալսարանի Ժամանցի և զբոսաշրջության ուսումնասիրությունների կենտրոնի հետազոտական թիմը, և մասնավորապես Ջանեթ Բորերը, օգնեցին ապահովել, որ տվյալների համադրումն ու վերլուծությունը հնարավորինս սահուն ընթանան: Գերմանական մշակութային տուրիստական ընկերությունը՝ Studiosus-ը, պատրաստակամ հովանավորեց 1993 թվականին Բեռլինի ITB-ում հետազոտության արդյունքների սկզբնական ներկայացումը։ Առանձնահատուկ շնորհակալություն պետք է հայտնել Studiosus-ի մարքեթինգի տնօրեն Կլաուս Վետերին, ով նաև նյութ է տրամադրել այս հատորի 9-րդ գլխում ներկայացված դեպքի ուսումնասիրության բնօրինակ տարբերակի համար:
This book would probably not have seen the light of day, however, without the work of Carolina Bonink. Carolina worked as a researcher on the project during 1992 and 1993, and was largely responsible for coordinating the data collection process. She also devised the data collection instrument for the survey research, and produced an innovative analysis of cultural tourism in the UK and the Netherlands, which helped to inform many of the chapters produced in this book.
Այս գիրքը, սակայն, հավանաբար չէր տեսնի օրվա լույսը, առանց Կարոլինա Բոնինկի աշխատանքի: Կարոլինան աշխատել է որպես հետազոտող նախագծում 1992 և 1993 թվականներին և հիմնականում պատասխանատու էր տվյալների հավաքագրման գործընթացի համակարգման համար: Նա նաև մշակեց տվյալների հավաքագրման գործիքը հետազոտության հարցման համար և մշակեց մշակութային զբոսաշրջության նորարարական վերլուծություն Մեծ Բրիտանիայում և Նիդեռլանդներում, որն օգնեց տեղեկացնել այս գրքում ստեղծված շատ գլուխների մասին:
This electronic version of the original CAB publication excludes the figures produced in the original text, but otherwise is an almost complete version of the original. CAB-ի բնօրինակ հրատարակության այս էլեկտրոնային տարբերակը բացառում է բնօրինակ տեքստում ներկայացված թվերը, սակայն հակառակ դեպքում բնօրինակի գրեթե ամբողջական տարբերակն է:
INTRODUCTION
The cultural heritage of Europe is «one of the oldest and most important generators of tourism» (Thorburn, 1986), and it retains its central role in the European tourism industry to this day. According to the European Union, «tourism, and especially cultural tourism in a broader sense,….. deserve priority attention» as policy areas (Bernadini, 1992). Cultural tourism has become recognized as an important agent of economic and social change in Europe. Politicians now refer to cultural heritage as «Italy’s General Motors» (Fanelli, 1993) or as «the oil industry of France» (Mosser, 1994).
Ներածություն
Եվրոպայի մշակութային ժառանգությունը «զբոսաշրջության ամենահին և կարևորագույն մղիչ ուժերից մեկն է» (Թորնբրն, 1986), և այն պահպանում է իր կենտրոնական դերը եվրոպական զբոսաշրջության ոլորտում մինչ օրս: Ըստ Եվրոպական Միության, «զբոսաշրջությունը և հատկապես մշակութային զբոսաշրջությունը ավելի լայն իմաստով….. արժանի են առաջնահերթ ուշադրության» որպես քաղաքականության ոլորտներ (Բերնադինի, 1992): Մշակութային զբոսաշրջությունը ճանաչվել է որպես Եվրոպայում տնտեսական և սոցիալական փոփոխությունների կարևոր գործոն: Քաղաքական գործիչները այժմ մշակութային ժառանգությունը անվանում են «իտալական ընդհանուր շարժիչներ» (Ֆանելլի, 1993) կամ որպես «Ֆրանսիայի նավթային արդյունաբերություն» (Մոսսեր, 1994):
The dramatic metaphors attached to the rapid growth of tourism and cultural consumption are appropriate. The cultural and tourist industries appear to be advancing in all European nations and regions, occupying the spaces vacated by manufacturing industry, and claiming strategic city centre locations (Corijn and Mommaas, 1995). Cultural consumption has grown, and tourism is an increasingly important form of cultural consumption, encouraged and funded by local, national and supranational bodies. This reflects the change from an era when production drove consumption, to the consumer society where consumption drives production. By attracting that most mobile of consumers, the tourist, cities, regions and nations can secure the consumption power necessary to fuel their productive capacity.
Զբոսաշրջության և մշակութային սպառման արագ աճին կցված դրամատիկ փոխաբերությունները տեղին են: Մշակութային և զբոսաշրջային արդյունաբերությունը, ըստ երևույթին, զարգանում է եվրոպական բոլոր երկրներում և տարածաշրջաններում՝ զբաղեցնելով արտադրական արդյունաբերության կողմից ազատված տարածքները և հավակնելով քաղաքի կենտրոնական ռազմավարական դիրքերին (Corijn and Մոմաասս, 1995): Մշակութային սպառումը աճել է, և զբոսաշրջությունը մշակութային սպառման ավելի ու ավելի կարևոր ձև է, որը խրախուսվում և ֆինանսավորվում է տեղական, ազգային և վերազգային մարմինների կողմից: Սա արտացոլում է փոփոխությունը մի դարաշրջանից, երբ արտադրությունը մղում էր սպառմանը, դեպի սպառողական հասարակություն, որտեղ սպառումը խթանում է արտադրությունը: Ներգրավելով սպառողների մեծամասնությունը՝ զբոսաշրջիկները, քաղաքները, շրջանները և ազգերը կարող են ապահովել սպառման էներգիան, որն անհրաժեշտ է իրենց արտադրողական կարողությունները սնուցելու համար:
The cultural tourism market in Europe is therefore becoming increasingly competitive. A growing number of cities and regions in the European Union are basing their tourism development strategies on the promotion of cultural heritage, and the number of cultural attractions is growing rapidly. Traditional cultural attractions such as museums and galleries are having to reassess their role as the pressure to generate visitor income intensifies, and the need to compete with a new generation of commercial tourist attractions grows. The opening up of new cultural tourism destinations in Eastern and Central Europe will add to the growing supply of distractions for the European cultural tourist in future.
Ուստի Եվրոպայում մշակութային զբոսաշրջության շուկան գնալով ավելի մրցունակ է դառնում: Եվրոպական միության աճող թվով քաղաքները և շրջանները զբոսաշրջության զարգացման իրենց ռազմավարությունը հիմնում են մշակութային ժառանգության խթանման վրա, իսկ մշակութային գրավչությունների թիվը արագորեն աճում է: Ավանդական մշակութային տեսարժան վայրերը, ինչպիսիք են թանգարաններն ու պատկերասրահները, ստիպված են վերագնահատել իրենց դերը, քանի որ այցելուների եկամուտ ստեղծելու ճնշումը ուժեղանում է, և աճում է նոր սերնդի առևտրային զբոսաշրջային վայրերի հետ մրցելու անհրաժեշտությունը: Արևելյան և Կենտրոնական Եվրոպայում մշակութային զբոսաշրջության նոր ուղղությունների բացումը կավելացնի ապագայում եվրոպական մշակութային զբոսաշրջիկների ուշադրությունը շեղելու աճող առաջարկը:
On the global stage, Europe has long enjoyed a dominant position in international tourism and the cultural industries. However, just as manufacturers are facing growing global competition, so Europe can no longer be complacent about its leading position in the cultural tourism market. Europe is losing market share in the global tourism market as a whole (Brent-Ritchie et al., 1993), and it is also facing growing competition in the sphere of cultural production and consumption.
Համաշխարհային բեմում Եվրոպան երկար ժամանակ գերիշխող դիրք է վայելում միջազգային զբոսաշրջության և մշակութային արդյունաբերության ոլորտում: Այնուամենայնիվ, ինչպես արտադրողներն են բախվում աճող համաշխարհային մրցակցությանը, այնպես էլ Եվրոպան այլևս չի կարող գոհ լինել մշակութային զբոսաշրջության շուկայում իր առաջատար դիրքից: Բալ զբոսաշրջության շուկան որպես ամբողջություն (Brent-Ritchie et al., 1993), ինչպես նաև աճող մրցակցության է բախվում մշակութային արտադրության և սպառման ոլորտում:
The culture and tourism industries are now growing fastest in those areas which used to be on the margins of global production. A growing number of tourists are forsaking the Mediterranean beaches for the palm-fringed delights of Asia and the Caribbean. The manufacture of CDs and much other cultural software is now dominated by East Asia. Countries in these former peripheral regions are also beginning to compete with Europe in traditional ’high culture’ markets. Examples include the moves by Singapore to literally ’buy into’ the international art auctions market, and the creation by the Taiwanese government of a $365 million cultural foundation to underpin the island’s fast growing art market (Robertson, 1993).
Մշակույթի և զբոսաշրջության ոլորտներն այժմ ամենաարագը աճում են այն ոլորտներում, որոնք նախկինում գտնվում էին համաշխարհային արտադրության եզրին: Աճող թվով զբոսաշրջիկներ լքում են Միջերկրական ծովի լողափերը Ասիայի և Կարիբյան ավազանի արմավենու եզրերով վայելելու համար: Սկավառակների և մշակութային շատ այլ ծրագրերի արտադրությունում այժմ գերակշռում է Արևելյան Ասիան: Այս նախկին ծայրամասային շրջանների երկրները նույնպես սկսում են մրցել Եվրոպայի հետ ավանդական «բարձր մշակույթի» շուկաներում: Օրինակները ներառում են Սինգապուրի քայլերը՝ բառացիորեն «գնել» արվեստի միջազգային աճուրդների շուկայում, և Թայվանի կառավարության կողմից 365 միլիոն դոլար արժողությամբ մշակութային հիմնադրամի ստեղծումը՝ կղզու արագ զարգացող արվեստի շուկան աջակցելու համար (Ռոբերտսոն, 1993):
There is no doubt that culture is an important tourism resource in Europe, and that maintaining the competitiveness of the European tourism product is vital. However, a number of questions surround the use of cultural resources by tourists. Who are the tourists who use these cultural facilities? Why do they engage in cultural tourism? How great is the demand for cultural tourism? What elements of culture attract cultural tourists? Whose culture is being consumed by the cultural tourists? Few previous studies have attempted to answer these basic questions.
Կասկածից վեր է, որ մշակույթը Եվրոպայում զբոսաշրջության կարևոր ռեսուրս է, և որ եվրոպական զբոսաշրջային արտադրանքի մրցունակության պահպանումը կենսական նշանակություն ունի: Այնուամենայնիվ, զբոսաշրջիկների կողմից մշակութային ռեսուրսների օգտագործման շուրջ մի շարք հարցեր են առաջանում։ Ովքե՞ր են այն զբոսաշրջիկները, ովքեր օգտվում են այս մշակութային օբյեկտներից: Ինչո՞ւ են նրանք զբաղվում մշակութային տուրիզմով։ Որքա՞ն մեծ է մշակութային տուրիզմի պահանջարկը։ Մշակույթի ո՞ր տարրերն են գրավում մշակութային զբոսաշրջիկներին: Ո՞ւմ մշակույթն է սպառվում մշակութային զբոսաշրջիկների կողմից։ Նախկինում մի քանի ուսումնասիրություններ փորձել են պատասխանել այս հիմնական հարցերին:
One important obstacle to supplying the answers to such questions is the lack of data on cultural tourism. The identification of cultural tourism as a growth market in Europe has been based more on assertion than hard information, and more on isolated observations than systematic analysis. It has therefore been difficult to demonstrate just how important cultural tourism is in Europe, just how fast it is growing, or to identify the reasons why it has grown. This book attempts to provide some of the basic data required to make an informed analysis of European cultural tourism, its causes, its significance and its impact.
Նման հարցերի պատասխանները տալու կարևոր խոչընդոտներից է մշակութային զբոսաշրջության վերաբերյալ տվյալների բացակայությունը։ Մշակութային զբոսաշրջության՝ որպես Եվրոպայում աճող շուկայի նույնականացումը հիմնված է ավելի շատ պնդումների, քան կոշտ տեղեկատվության վրա և ավելի շատ առանձին դիտարկումների, քան համակարգված վերլուծությունների վրա: Հետևաբար, դժվար է եղել ցույց տալ, թե որքան կարևոր է մշակութային զբոսաշրջությունը Եվրոպայում, որքան արագ է այն զարգանում, կամ պարզել, թե ինչու է այն աճել: Այս գիրքը փորձում է տրամադրել որոշ հիմնական տվյալներ, որոնք անհրաժեշտ են եվրոպական մշակութային զբոսաշրջության, դրա պատճառների, նշանակության և ազդեցության վերաբերյալ տեղեկացված վերլուծություն կատարելու համար:
This book further aims to analyse the meanings and significance of cultural tourism in a rapidly-changing Europe. In doing so, it examines cultural tourism within the context of the major social, economic and political processes which have influenced its development. The rest of this introductory chapter therefore examines the causes and implications of the growth of tourism demand and cultural supply in an historical context. An introduction to the structure of the book is provided at the end of the chapter.
Այս գիրքը հետագայում նպատակ ունի վերլուծել մշակութային զբոսաշրջության նշանակությունն ու նշանակությունը արագ փոփոխվող Եվրոպայում: Դրանով նա ուսումնասիրում է մշակութային զբոսաշրջությունը հիմնական սոցիալական, տնտեսական և քաղաքական գործընթացների համատեքստում, որոնք ազդել են դրա զարգացման վրա: Հետևաբար, այս ներածական գլխի մնացած մասը ուսումնասիրում է զբոսաշրջության պահանջարկի և մշակութային առաջարկի աճի պատճառներն ու հետևանքները պատմական համատեքստում: Գլխի վերջում ներկայացված է գրքի կառուցվածքի ներածությունը:
