Ըստ Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմության»՝ «Հայաստան» անունը կապվում է Հայկ Նահապետի անվան հետ։ Հայկական լեռնաշխարհը հնագույն մարդու նախնական բնակեցման տարածաշրջաններից մեկն է։ Այստեղ կան քարի դարի բոլոր փուլերին վերաբերող հուշարձաններ (պալեոլիթ կամ հին քարի դար, մեզոլիթ կամ միջին քարի դար, նեոլիթ կամ նոր քարի դար, պղնձի-քարի, բրոնզի և երկաթի դարեր): Մեր հայրենիքի բնակեցման սկզբնակետերից մեկն այսօր, ըստ վերջին տվյալների, կարելի է համարել Գուգարքում հայտնաբերված հին քարեդարյան կայանը։ Այս հնավայրի տարիքը մոտ 1.8 միլիոն է։ Այն Արևմտյան Եվրասիայի՝ մարդու մինչև այժմ հայտնի հնագույն կայանն է։ Հնագույն ժամանակների մասին հարուստ տեղեկություններ են պարունակում հատկապես Ազոխի քարայրն Արցախում, Արտին լեռան շրջակայքը և մի քանի հուշարձաններ Արևմտյան Հայաստանում։ Ստորին քարի դարի ավարտը համարվում է սառցակալման 4-րդ դարաշրջանը։
Согласно «Истории Армении» Мовсеса Хоренаци, название «Айастан» связано с именем Айка Наапета.
Армянское нагорье является одним из регионов раннего расселения человека. Здесь есть памятники всех этапов каменного века (палеолит или древнекаменный век, мезолит или средний каменный век, неолит или новый каменный век, медный, каменный, бронзовый и железный века). Сегодня, по последним данным, одной из отправных точек заселения нашей родины можно считать найденную в Гугарке старую станцию каменного века. Возраст этого древнего памятника составляет 1,8 миллиона лет. Это старейшая из известных стоянок человека в Западной Евразии. Особенно пещера Азох в Арцахе, окрестности горы Артин и несколько памятников в Западной Армении содержат богатую информацию о древних временах. Конец нижнего каменного века считается четвертым ледниковым периодом.