- 1918 թվականի մայիսի 28-ին Հայաստանը հռչակվեց անկախ պետություն, սակայն այն 2-3 տարի անց կորցրեցինք և 1991 թվականին վերականգնեցինք։
- Սովետական Հայաստանը մինչև անկախանալը վարչական մակարդակում ուներ կառավարում, կային նախարարություններ, գերատեսչություններ, որոնք ինչ որ չափով, թեկուզ կիսատ գործող ժառանգություն էին տվել, սրանով ապահովելով աընդհատությունը։ 19-րդ դարից սկսած, երբ որ հայկական ազատագրական շարժումը վերածնունդ ապրեց, սկսած Միքայել Նալբանդյանից, նրա սերունդներից և հետո շարունակվեց, որպես ազատագրական պայքար և ընդհուպ մինչև1917-1918 թվականներ ՝ Արևելյան Հայաստանում անկախ Հայաստանի ստեղծման գաղափար չկար, նույնիսկ 1918 թվականին հայ էլիտաները չէին պատրաստվում անկախ Հայաստան ստեղծել։ Հայկական ամբողջ ազատագրական շարժումը կենտրոնոցած էր Արևմտյան Հայաստանի վրա։
- Ինչպես հիշում ենք, 1914 թվականին երիտթուրքերը եկան և Հայկական Դաշնակցությանը առաջարկեցին աջակցել իրենց հետ ռուսների դեմ առաջիկա պատերազմում և հաղթանակի դեպքում հայերը կունենան անկախ հայկական պետություն ՝ կենտրոնով Արևելյան Հայաստանում, առաջարկեցին նաև Արևմտյան Հայաստանի որոշ փոքր շրջաններ։ Եվ սա եղել է 19-20-րդ դարերի առաջին գործնական առաջարկը ՝ անկախ Հայաստան ստեղծելու։
- Անկախացման երեք կարևոր գործոններից էին հայկական գործոնը (Սարդարապատի դիմադրության գործոնը), երկրորդը ՝ թուրքական գործոնը և երրորդը ՝ գերմանական գործոնը։ Բաթումում բանակցություններ էին ընթանում, թուրքերը նոր պահանջներ էին դնում, այդ թվում տարածքային։ Թուրքերը մի նոր պահանջ են դնում և 1918 թվականի 26-ին վերջնագիր են ներկայացնում, պահանջելով ՝ որ Անդրկովկասյան սեյմը ցրեն, քանի որ թուրքերը չէին ցանկանում բանակցել սեյմի հետ, այլ ցանկանում էին բանակցել սեյմի ամեն ազգի ներկայացուցչի հետ առանձին, այսպես առաջարկով, որ սեյմի յուրաքանչյուր ազգ իր անկախությունը հռչակի։ Վերջնագիրը ընդունվում է։ Վրացիների հետ թուրքերը նախնական պայմանավորվածություն ունեին, որով Թուրքիան ընդունելու էր Վրաստանի անկախությունը։ Մայիսի 26-ին սեյմի նիստը գումարվում է, հայտարարվում է դրա լուծարումը ՝ վրացի ներկայացուցիչների կողմից։ Վրաստանը մայիսի 26-ին, երեկոյան հայտարարում է իր անկախությունը, հաջորդ օրը Ադրբեջանն է հայտարարում անկախություն, իսկ հայերը մնում են միայնակ, չհասկանալով, թե ինչ անել, քանի որ հայերից ոչ ոք չէր ցանկանում անկախություն հայտարարել, համարելով դա ստիպողական քայլ։ Սակայն մայիսի 28-ի երեկոյան հայկական Ազգային խորհուրդը Թիֆլիսում նիստ է անում, որ իրենք նույնպես պետք է անկախություն ընդունեն և ընտրեն կառավարող մարմին ՝ ժամանակավոր հայկական տարածքների։ Սրա մասին մայիսի 30-ին պաշտոնապես հայտարարվում է և Հայաստանն էլ իր անկախությունն է հռչակում։ Հայ-թուրքական թշնամանքը գագաթնակետին է հասնում, որովհետև թուրքերը տեսնում էին, որ հայերը առանց դիմադրության խորանում են հայկական տարածքների մեջ և հայկական անկախացմանը դեմ էին։
- Գերմանացիները առաջարկում էին Վրաստան, որի կազմում կլինի հայ ժողովուրդը, որպեսզի այդպես հայերի անվտանգությունը ապահովվի, որովհետև չէին հավատում, որ դա հայերը սեփական ուժերով կարող են անել։ Թուրքերն էլ առաջարկում էին, որ լիներ երկու պետություն ՝ Վրաստան և Ադրբեջան, իսկ որտեղ ապրում են հայերը այդ տարածքները լինեն Ադրբեջանի պետության մասում։
- Ինչպես հիշում ենք Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ թուրքերը և գերմանացիները դաշնակիցներ էին և երբ թուրքերը առաջխաղացում ունեին Կովկասում, գերմանացիները նույնպես Կովկասում շահեր ունեին, որոշում են այստեղ որոշ չափով միջամտություն անել։ Գերմանիան երկու հիմնական խնդիր ուներ ՝ առաջինը ՝ նրանք համարում էին, որ Կովկասում շահեր ունեին և չէին ցանկացում, որ թուրքերը շատ առաջ գնան, չնայած նրան, որ դաշնակիցներ էին։ Իրենց տարածքում էին պատկերացնում Կովկասը և նույնիսկ լավ հարաբերություններ ունեին վրացիների հետ և փորձում էին զսպել թուրքական առաջխաղացումը, երկրորդ խնդիրն էլ իմիջային խնդիրն էր, որը անկարևոր խնդիր չէր գերմանացիների համար, որովհետև թուրքերի կողմից հայերի ցեղասպանությունը գցել էին Գերմանիայի վրա և Գերմանիան չէր ցանկանում երկրորդ անգամ նման իրավիճակում հայտնվել, հանրային կարծիքը Գերմանիայի համար կարևոր էր։
- Հայերի համար սա վճռորոշ գործոն էր, որովհետև այս ժամանակ թուրքերի պլաններում անկախ Հայաստան չկար։ Վճռական էր Սարդարապատի ճակատամարտը, քանի որ սա էլ ավելանալով մյուս գործոններին, ստեղծեց անկախ Հայաստան և ստիպեց, որ թուրքերը ճանաչեն անկախ Հայաստանի գոյությունը։
Day: 17 декабря, 2022
Ինչո՞վ կարող է Հայաստանը զարմացնել զբոսաշրջիկին
Հաշվետվություն
Այս տարվա ընթացքում աշխարհագրության դասընթացների ժամանակ կատարել ենք հետազոտական աշխատանքներ, ուսումնական նյութեր: Ավելի լավ և մանրամասն ծանոթացանք Հայաստանի մարզերին, դրանց կենդանական և բուսական աշխարհներին, հիմնախնդիրներին և կարևոր զբոսաշրջային վայրերին:
Հայկական լեռնաշխարհի լեռնագրություն․
Հայկական լեռնաշխարհի ջրագրություն․
Արագածոտնի մարզ
Մարզկենտրոն՝ Աշտարակ.
Արագածոտնի մարզը գտնվում է ՀՀ․ արևմտյան հատվածում։ Սահմանակից է հյուսիսից Շիրակի մարզին և Լոռու մարզին, արևելքից սահմանակից է Կոտայքի մարզին, հարավից սահմանակից է Արմավիրի մարզին , արևմուտքից թուրքիային։ Արագածոտնի մարզի աշխարհագրական դիրքը նպաստավոր է, քանի որ գտնվում է ծովի մակարդակից 1500-4090մ բարձրության վրա։ Արագածոտնի մարզի գլխավոր լեռնաշխթաներն են հյուսիս-արևելքից Ծաղկունյաց լեռնաշխթան Թեղենիս բարձր գագաթում։ Հյուսիսային հատվոծով Փամբակի լեռնաշղթան։ Արագածոտնի մարզում է գտնվում բարձր լեռներից Արագած Արան,Կաքավասար լեռը։ Արևմտյան հատվածով է ձգվում Շամիրամ լեռնաշղթան, որը հասնում է Արայի լեռը։ Արագած լեռան ստորոտում է գտնվում Արագածի սարահարթը, հարավային հատվածով ձգվում է Արագածոտնի սարահարթը։ Կենտրանական հատվածով Բյուրակնի լեռները։
Ջրագրական ցանց
Արագածոտնի մարզը աչքի է ընկնում ջրագրական ցանցով։ Այստեղ շատ են ստորգետնյա ջրերը, լեռներից հոսող սառնորակ աղբյուրները, լճերը, գետերը։ Լճերը հիմանականում ունեն անձրևային և ձնհալոցքային սնուցում։ Գետերը ունեն սառցադաշտային անձրևային և ձնհալոցքային սնուցում։ Գետերը արագահոս չեն, աչքի են ընկնում Քասաղ գետը իր հոսքի ուղղությամբ, որը ձգվում է Քասաղ գյուղից մինչև Մեծամոր գետ։ Քասաղ գետը թափվելով Մեծամոր գետի մեջ հոսում է դեպի Արաքս գետ։ Քասաղ գետի վտակներն են Ամբերդ և Գեղարոտ գետերը։ Արագածոտնի մարզի գետերից է նաև Մանթաշ գետը։ Մաթաշ գետի վրա է կառուցվել Մանթաշի ջրամբարը։ Ապարանի ջրամբարը կառուցվել է Քասաղ գետի վրա։
լճեր։ Լճերից ամենահայտնին Ռամպի և Քարի լիճը։
Արագածոտնի մարզի բնակչությունը
Արագածոտնի մարզը բնակճության տեսանկյունից համարվում է նոսր բնակեցված։ Հիմնականում բնակչությունը կենտրոնացված է քաղաքային բնակավայրերում և խոշոր գյուղերում։ Արագոծտնի մարզի գյուղերը 141-ն է և ՀՀ համարվում է ամենամեծ գյուղական շրջանը։ Այստեղ է գտնվում փոքրամասնություններից մեկը եզդիները, որոնք բնակեցվում են հիմանականում Ալագյազ, Ջամշլու, Վառդաբլուր, Լիգատուն գյուղերում։ Եզդիների հիմանական աշխատանքը արոտային անասնապհությունն ու հողագործործություննը։ Արագածոտնի մարզի ուրբանիզացիայի մակարդակը մեծ է քաղաքային շրջաններում։ Խոշոր քաղաքներն են Աշտարակ, Ապարան, Թալին։
Զբոսաշրջության գլխավոր շրջաններն են Սահմոսավանք, Օհանի վանք, Տեղերի վանք, Արուճի քարավանատուն, Արուճի եկեղեցի, Թալինի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի, Թալինի քարավանատուն, Ապարանի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի, Տառերի պուրակ։
Ջրամբարը արհեստական լիճ է, որը ստեղծվում է մարդու կողմից տնտեսական գործունեության նպատակով։ Ջրամբարի ջուրը օգտագործում են կենցաղային նպատակով, գյուղատնտեսության և արդյունաբերության մեջ։
Արտեզյան ավազնը լճային գոյացություն է, որը ստեղծվել է մարդու կողմից և օգտագործում են միայն գյուղատնտեսության մեջ գյուղատնտեսական հողերը ոռոգելու համար։ Արտեզյան ավազանում գոյանում են անձրևաջրերը և կեղտաջրերը, որը չեն օգտագործում կենցաղային նպատակներով։